Evropska komisija je tokom vikenda preduzela korak da vrati Mađarsku standardima vladavine prava u bloku, predlažući smanjenje od 7,5 milijardi evra iz fondova EU.
Međutim, iako je Кomisija preporučila smanjenje sredstava, istovremeno je pohvalila Mađarsku što je ponudila reforme — i naznačila da bi mogla da dobije novac ako ih sprovede. Budimpešta je takođe dobila rok od dva mjeseca da sprovede promjene, dok opozicija poručuje da bi Brisel do sada trebalo da zna da ne vjeruje premijeru Viktoru Orbanu. U Budimpešti, jedan proorbanski medij je napisao: “Naša domovina je dobila bitku”, prenosi Blic.
– Кrećemo se u pravom smjeru. Radimo na tome da mađarski narod dobije novac koji zaslužuje! – napisala je mađarska ministarka pravde Judit Varga na Fejsbuku u nedelju.
Pristup odražava evropsku realnost: trenutno u mnogim prestonicama EU nema dovoljno apetita za ozbiljnu konfrontaciju sa jednom od država članica bloka, pored rata u Ukrajini i rastućih cijena. A na kraju ove zemlje moraju da odobre smanjenje finansiranja.
– Jasno je da je ratu pozadini svega što radimo u ovom trenutku – rekao je jedan zapadnoevropski diplomata, napominjući da to “može da podstakne države članice da budu pomirljivije”.
Istovremeno, ekonomski problemi Mađarske naveli su je da pokrene “šarm ofanzivom” širom Evrope. Varga je proteklih dana sproveo sastanke sa visokim zvaničnicima u Parizu, Madridu i Lisabonu kako bi prenio posvećenost Budimpešte reformama.
Krajnji ishod će odjeknuti izvan Mađarske. Drugi potencijalni kršioci vladavine zakona, poput Poljske i Bugarske, posmatraće koliko snažno EU pritiska Mađarsku na reforme. I, obrnuto, vladine grupe sa nestrpljenjem čekaju da vide da li Brisel može da ispuni svoje obećanje da neće dozvoliti da se autokratsko ponašanje infiltrira u granicama EU.
Glavobolja veličine Orbana
Pod Orbanom, mađarska demokratija je postala sve veća glavobolja za EU, sa frustracijama zbog brojnih pitanja, od načina na koji se dodjeljuju javni ugovori, preko politizacije pravosuđa, do uticaja vlade na značajan dio medijskog tržišta.
Zvaničnici su zabrinuti da ugovori nisu dizajnirani za scenario u kojem država članica počinje da usvaja autoritarne osobine.
Кao odgovor na to, zemlje EU su osmislile novi mehanizam koji povezuje fondove EU sa standardima vladavine prava. Ranije ove godine, Кomisija je pokrenula taj mehanizam protiv Mađarske, rekavši da je zabrinuta zbog korupcije i načina na koji se troši EU novac.
Nakon višemjesečnih pregovora, Кomisija je u nedjelju preduzela dramatičan korak, sugerišući da zemlje EU mogu da oduzmu Mađarskoj milijarde namijenjenog novca.
Ipak, u dokumentu na 52 stranice objavljenom u nedelju, Кomisija je takođe ukazala na 17 inicijativa koje je Mađarska predložila za rješavanje zabrinutosti Brisela. To uključuje stvaranje novog “organa za integritet” za borbu protiv korupcije, kao i obećanje da će se ograničiti udio državnih ugovora sa jednom ponudom i ojačati saradnja sa agencijom bloka za borbu protiv prevara. Кomisija se obavezala da će pratiti napredak Budimpešte u ovijm obećanim reformama tokom jesenjih mjeseci i prenijeti svoje nalaze Savjetu EU, koji predstavlja zemlje članice i koji će na kraju odlučiti šta će se desiti.
Mogući kompromis izazvao je zabrinutost među brojnim grupama civilnog društva, pravnim stručnjacima i članovima Evropskog parlamenta, koji dovode u pitanje kredibilitet mađarske vlade. I sumnjaju u to da će predlozi — od kojih neki tek treba da budu detaljno objavljeni — zaista obuzdati korupciju.
Dodatnu frustraciju pravi činjenica da su neke zabrinutosti u vezi sa nezavisnošću pravosuđa izostavljene iz pregovora o reformi. A s obzirom na to da je mehanizam EU pravno dizajniran samo da se bavi nedostacima vladavine prava koji ugrožavaju finansijske interese bloka, pitanja poput slobode medija ostaju netaknuta.
– Кomisija je prešla dug put koristeći svoj alat za zaštitu budžeta EU, ali bi trebalo da ide dalje zahtjevajući mjere za zaštitu nezavisnosti pravosuđa u Mađarskoj – rekla je Marta Pardavi, kopredsjedavajuća Mađarskog helsinškog odbora, organizacije za ljudska prava.
(Ne)srećni zajedno
Za neke prestonice, prioritet u ovom trenutku je održavanje bloka na okupu — uprkos unutrašnjim problemima.
Mada Mađarska “nije učinila ništa da pomogne u stvaranju jedinstva pri suočavanju sa ratom”, rekao je za “Politiko” zapadnoevropski diplomata, “niko ne želi nepotrebno da zaoštrava unutrašnje tenzije”.
Drugi diplomata EU rekao je da činjenica da Mađarska čak nudi reforme dokazuje efikasnost procesa.
– Cilj uredbe nije sankcionisanje radi sankcionisanja – dodao je.
Ponašanje Mađarske “pokazuje koliko je moćan ovaj mehanizam”, rekao je diplomata, dodajući da zakonski rok Savjeta da donese odluku služi kao “Damoklov mač” za pritisak na mađarsku stranu.
Ako Mađarska vidljivo ne uspije da ispuni svoje planirane reforme, Savjet bi u decembru mogao da glasa za suspendovanje nekih od budžetskih sredstava EU. Za smanjenje bi bila potrebna podrška takozvane kvalifikovane većine, koja predstavlja 55 odsto zemalja EU i 65 odsto stanovništva.
Još jedna tačka pritiska su milijarde sredstava za oporavak od pandemije namijenjenih Mađarskoj koja su takođe zadržana zbog sličnih zabrinutosti za korupciju. Nesprovođenje obećanih reformi najvjerovatnije bi značilo i izostanak odobrenja za novac za oporavak.
Za sada se čini da su čak i neki od najglasnijih kritičara Orbanove vlade spremni da daju Budimpešti priliku da izbjegne kazne, sve dok se drži svog kraja sporazuma.
– Primamo na znanje nedavnu promjenu u retorici na mađarskoj strani i nadamo se da će to biti praćeno konkretnim i provjerljivim akcijama za potpuno rješavanje svih otvorenih pitanja – rekao je luksemburški ministar spoljnih poslova Žan Aselborn.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu