Novi Grad se prvi put u istoriji pominje 1217. godine pod nazivom Castrum Novium, (Novi Grad), mada se istoričari više slažu da je grad osnovan 1280. godine. Tada su se pojavili prvi pisani dokumenti o ovom naseljenom mjestu, na zapdu Republike Srpske, (Povelјa blagajskih knezova Babonjića iz 1280. godine, čiji original se čuva u državnom arhivu u Budimpešti).
Šire područje grada bilo je naseljeno još u antičko doba o čemu svjedoče arheološka nalazišta u selu Donji Rakani i u dolini rječice Japre.
Prvo naselje nije moglo nastati na današnjem gradskom području jer je bilo izloženo plavljenju rijeka Une i Sane, koje je ove zime, fotografisao doktor Sredić, dijeleći ovu, na daleko čuvenu ljepotu, sa čitaocima portala Srpskainfo.
Novi Grad je bio najveća raskrsnica drumskog i želјezničkog saobraćaja u Pounju i u bivšoj Jugoslaviji, a sada između Republike Srpske, Republike Hrvatske i Federacije BiH. Ovdje su se stalno ukrštali interesi velikih sila, pa je grad vijekovima u graničnom prostoru.
Grad je najprije nastao iz dva podgrada — Podnovi i Ustisana, pod Kulskim brdom, na kojem je stajao tvrdi kaštel akropolskog tipa knezova Babonjića, za nadzor riječnog i cestovnog saobraćaja dolinama Une i Sane, koje se upravo sastaju ispod Kulskog brda, gdje su prvi začeci Novog Grada.
Srednjovjekovne geografske mape i stari dokumenti vrlo često spominju ovu utvrdu u raznim varijantama njegovog imena kao Novi Grad, Novo Kastro, Novigradec, Kastrum, Ujvar itd.
Borbe za Novi Grad
Pad srednjovjekovne Bosne pod osmanlijsku vlast primorao je knezove Babonjiće, koji su se zbog utvrđenja Blagaj Grada prozivali blagajski, da stvore savez sa knezovima Zrinskim kako bi se ujedinili i suzbili invaziju Osmanlijskog carstva.
Zahvaljujući toj privremenoj slozi, ovi bosanski velikaši su uspjeli 1483. godine nanijeti težak poraz osmanlijskoj provalnoj vojsci.
Međutim, sloga domaćih feudalaca bila je kratkog vijeka i samo je privremeno odgađala pad grada. Godine 1519. posljednji put na Kulskom brdu se pominje podgrada Ustisana. Još ranije je bio ugrožen Blagaj Grad smješten u dolini Sane, istočno od Bosanskog Novog na udaljenosti od sedam kilometara.
Osmanlije su 1537. godine definitivno zauzeli Blagaj Grad, iz njega protjerali posadu i postavili svoje straže.
Negdje u to vrijeme pao je i Novi na Kulskom brdu, ali su Zrinski još krajem petnaestog vijeka izgradili Novi Novi na lijevoj obali Une da bi se dalje štitili od osmanlijskih prodora.
To je usporilo nadiranje Osmanlija na zapad.
Austrijske posade su odolijevale napadima sve do 1556. godine, kada je poslije pada tvrđave Kostajnica osmanlijski vojskovođa bošnjačkog porijekla, Malkoč-beg osvojio grad Novi Novi 1557. godine.
Osvajanjem Novog Osmanlije su ovo utvrđenje pretvorili u važnu vojnu bazu za dalji prodor ka Beču.
Izgrađen je most preko rijeke Une, a grad je vrlo brzo naseljen muslimanskim stanovništvom. Grad je ostao pod osmanskom vlašću sve do 1687. godine, kada ga je zauzela banska vojska Petra Erdedija.
Muslimansko stanovništvo prebjeglo je preko Une u Bosnu i na prostoru ade Jelenice, danas gradski kvart Stari Grad, izgradilo tvrđavu od balvana i nasipa na prostoru od hotela “Una” do gradskog muzeja.
Turski Novi
Godine 1726. počelo je zidanje novog utvrđenja od tesanog, kvalitetnog kamena tako da je po njegovom završetku bio gotovo neosvojiv za ondašnja napadna dejstva i oružja.
Prema postojećim skicama tvrđava Turski Novi imala je zidove visoke sedam metara, jarak širok šest metara, a dubok tri metra.
Tvrđava je bila dugačka 200 metara, široka 150 metara, te imala pet bastiona (tabija) i dvije kapikule (ulazne kule).
U tvrđavu se ulazilo preko dva mosta, lančanika, a jarkom oko tvrđave tekla je voda iz Une. Osvojena je samo jedanput 1788. godine, poslije mnogih juriša i duge opsade dvadesetostruko jače vojske austrijskog feldmaršala Ernesta Gideona Laudona, zahvaljujući velikoj premoći u ljudstvu i artiljerijskim oruđima.
Poslije toga granica se ipak stabilizovala na Uni tako da su Osmanlije ostale u Novom sve do 1878. godine.
Prema odluci Berlinskog kongresa Novi je zajedno sa ostatkom BiH pripao Austro-Ugarskoj. Okupacione vlasti su 1894. godine do temelja porušile novsku tvrđavu, a njen materijal ugrađen je u razne javne i privatne objekte.
U svojoj dugoj istoriji, staroj skoro osam vijekova, Novi Grad je više od dvadeset puta bio do temelјa razaran i obnavlјan, a prema sačuvanim mapama i crtežima, ostali su tragovi dvadesetak različitih lokacija grada.
Bosanski Novi
Novi Grad je 1895. godine dobio naziv Bosanski Novi, a poslije cijepanja druge Jugoslavije (SFRJ), 1992. godine, vraća svoj prvi naziv – Novi Grad.
Bogata je i duga istorija moga rodnog kraja, kojeg nikada nisam zaboravio niti napustio, kazao nam je Sredić. On je mnoge zavičajne lekcije iz istorije davno naučio i čuva ih u sebi.
– Osim Gradiške, koju smatram drugim zavičajem, radim, usavršavam hirurgiju u mnogim mjestima Evrope i svijeta. Specijalizaciju iz hirurgije završio sam u Francuskoj, sarađujem sa mnogim klinikama u Turskoj, Sloveniji, ali se uvijek vraćam u svoj Novi Grad. Fotografijama čuvam uspomene i nosim lijepe slike koje se, drugačije teško mogu predstaviti, ispričati – opisuje Sredić svoju fotografsku opsesiju koja ga opušta, nakon napornih i odgovornih poslova u Bolnici.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu