Tako je Drvar, nedjelju dana nakon praznika, ostao sam sa sobom i sa svojim problemima. Mladih je, u nekadašnjem Titovom gradu heroju sve manje, budžet je blokiran zbog nagomilanih dugova, stanovi u centru se prodaju za pet šest hiljada evra, ali kupce je teško naći. Ulicama jugonostalgičnih imena “Titova”, “Pionirska”, “25. maja” dominiraju oronule devastirane kuće i zgrade.
Grad koji je u doba SFRJ bio simbol antifašizma i partizanskog otpora, koji se godinama zvao Titov Drvar i imao najviše spomeničara i narodnih heroja po glavi stanovnika, bio je ponos cijele države. Danas te države nema, a Drvar je zaboravljen i prepušten propadanju.
Razlog je koliko jasan, toliko i paradoksalan: Drvar je, naime, srpski grad, koji se sticajem dejtonskih okolnosti našao s “pogrešne” stane entitetske granice, koja je podijelila BiH.
-Mi smo opština sa najviše Srba i nalazimo se na margini, inače marginalizovanog Kantona 10. Od kantona, Federacije BiH i centralne vlasti u Sarajevu praktično nemamo nikakvu korist – kaže Goran Broćeta, bivši načelnik opštine, danas delegat u Domu naroda Federacije BiH. Kao i svi koji godinama vladaju u Drvaru, Broćeta je kadar Dodikovog SNSD-a.
Njegova partijska drugarica i nasljednica u načelničkoj fotelji, Dušica Runić, mnogo detaljnije obrazlaže drvarski političko – nacionalno – terotorijalni rebus.
-Mi smo, kao opština, zaduženi za socijalna davanja, za finansiranje vrtića i materijalnih troškova osnovne i srednje škole, za komunalno održavanje grada…dok su u nadležnosti kantona šume, pošta, elektroprivreda. Dakle, mi smo nadleži za troškove, a kanton za resurse – kaže Runićeva.
Dodaje da se sa velikim brojem penzionera i socijalno ugroženih stanovnika, te sa budžetom od oko tri miliona KM godišnje, ne može računati na bog zna kakav napredak, bez pomoći države. Svima je, međutim, jasno da je za razliku od one prošle, ovoj današnjoj državi Drvar posljednja rupa na svirali.
Načelnica kaže da je u moru problema najveći nezaposlenost.
– Kod mladog čovjeka u Drvaru danas osmijeh možete izmamiti jedino pričom o odlasku u inostranstvo – kaže Runićeva.
Njen sugrađanin Dragomir Bajić sjeća se kako se, sve do rata devedesetih, Drvar i nezaposlenost nisu mogli naći ni u istoj rečenici, a kamoli u zvaničnim statistikama.
-Nije bilo u Drvaru nezaposlenog čovjeka! Bez posla su bile samo one ljenštine koje nisu htjele da rade. Ovo danas ne liči ni na šta, mladi ni ne zanju šta je pravi život – kaže Dragomir.
Dragomir pamti da je u doba Titove Jugosalvije Drvar je imao 17.000 stanovnika. Bili su to mahom dobro situirani komunisti – Jugosloveni, mada se, ako ćemo mak na konac, njih 97 odsto na popisu 1991. izjasnili kao Srbi. Po popisu iz 2013. grad ima tek nešto više od 7.000 žitelja, od kojih Srbi čine 90 odsto. Drvarčani međutim tvrde da je u opštini stalno nastanjeno svega 4.000 do 5.000 ljudi. Dominiaraju penzioneri i nezaposleni.
U međuvremenu, između dva popisa u Drvaru se opet desila istorija: Mnogo manje svijetla i slavna od one partizanske.
Hrvatske snage su u ljeto 1995. protjerale mještane. Narednih nekoliko godina gradom su vladali HDZ i HVO, tretirajući ga kao ratni plijen. Pridošle Hrvate, mahom izbjeglice iz srednje Bosne, ohrabrivali su da ostanu u otetim kućama, žestoko se protiveći povratku Srba. Povratnici su zimovali u šupama, čekajući useljenje u sopstvene kuće i stanove. Kad su u tome uspjeli, ispostavilo se da povratnički život nije ono što su očekivali. Mnogi su razočarani ponovo napustili Drvar, i to zauvijek. Ne samo zbog siromaštva i nezaposlenosti. Jer, putem AVNOJ-a, koji vodi ka Drvaru, uz avanturiste iz dalekih zemalja, koji se dive krajiškim planinama i rijekama, danas možete sresti i “domaće” mladiće koji skandiraju: “Za koga? Za Alaha! Portiv koga? Protiv Vlaha!”
Među onima koji su, uprkos svemu, ostali u Draru je i Nevenka Rodić, po zanimanju bankarska službenica, a po sili životnih okolnosti prodavačica u piljari. Priča kako je 2012. ostala bez posla, kada je zatvorena poslovnica banjalučke “Unikredit” banke u Drvaru.
-Imali smo posla, ali bili smo, kao jedina banka iz RS u Federaciji BiH, nekome očigledno trn u oku. Kad su nas zatvorili, svi naši klijenti su prešli u komšinsku banku, sa sjedištem u FBiH, koja je do tada zvrljala prazna – priča Nevenka.
U njenoj i susjednim piljarama jedan od najtraženijih artikala je – bajat hleb. Dovoze ga iz pekara u Banjaluci i prodaju po cijeni od pet KM za vreću.
-Daju ljudi taj hleb stoci ili njime hrane pse. Isplati se – kaže Nevenka. U gradu se, međutim, šuška da ne završi baš svaka vekna kao stočna hrana.
Grad u blagoslovenom stanju
Načelnica Drvara Dušica Runić (42) je u blagoslovenom stanju i očekuje treće dijete. Tako bi njen mandat, “skraćen” na svega godinu i po, jer je na poziciju došla na vanrednim izborima, nakon odlaska Gorana Broćete u Vijeće naroda, mogao potrajati – do kraja porodiljskog odsustva.
-Neću koristiti godinu dana porodiljskog, ne mogu sebi dozvoliti takav luksuz, ali drago mi je što mi načelnici popravljamo natalitet. I moj prethodnik je za vrijeme mandata dobio dvoje djece – kaže Dušica Runić.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu