Međutim, o radu te komisije, njenom sastavu i razlozima formiranja u javnosti se zna veoma malo, ili gotovo ništa. Budući da je ovo postala vruća politička tema, isto kao i prije 14 godina, podsjećamo na okolnosti koje su dovele do formiranja Komisije u vrijeme kada je premijer Srpske bio Dragan Mikerević, kao i na neke njena najvažnije zaključke.
Formiranje Komisije bilo je motivisano obavezom Srpske da odgovori na Odluku tadašnjeg Doma za ljudska prava BiH od 3. marta 2003. Taj dom je bio sudsko tijelo uspostavljeno po Aneksu Dejtonskog sporazuma sa mandatom da razmatra navodna i očigledna kršenja ljudskih prava. Dom za ljudska prava se sastojao od od 14 članova četiri je imenovala Federacija, dva Srpska, a ostalih osam Savjet ministara Savjeta Evrope. Dom je naslijedila Komisija za ljudska prava pri Ustavnom sudu BiH.
Međutim, vratimo se slučaju „Srebrenica“. Odluka Doma koja je bila obavezujuća za RS odnosila se na 49 prijava koje su podnijeli najbliži rođaci osoba prijavljenih kao nestala u događajima u julu 1995. u srebreničkoj regiji, a o čijoj sudbini tada nije bilo pouzdanih saznanja. Dom za ljudska prava BiH je naredio Republici Srpskoj da “po hitnom postupku” objavi sve informacije koje posjeduje, a koje se odnose na sudbinu i mesta gdje se nalaze nestali.
Vlada RS je suočena sa zahtjevom Doma, ali i OHR, sredinom decembra 2003. formirala Komisiju, kao svoje privremeno radno tijelo. Komisija je imala sedam članova, od kojih je pet imenovala Vlada, a dvojicu visoki predstavnik. Za predsjednika je imenovan Marko Arsović (sudija i advokat), a za članove: Đorđe Stojaković (bivši sudija i advokat, potpredsjednik Komisije), Milorad Ivošević (sudija), Gojko Vukotić (bivši sudija i advokat), Milan Bogdanić (tadašnji šef Kancelarije Vlade RS za traženje nestalih lica). Visoki predstavnik imenovao je istoričara Smaila Čekića (potpredsjednik Komisije) u ime porodica koje su podnijele apelacije i Gordona Bejkona, predstavnika Međunarodne komisije za nestala lica (ICMP).
Poslije prihvatanja ostavke Marka Arsovića, Vlada RS je 20. aprila 2004. za novog predsjednika Komisije imenovala Bogdanića. Naknadno, u Komisiju je imenovan istoričar Željko Vujadinović (17. maja, operativno od 25. maja 2004. godine). U svojstvu posmatrača, rad Komisije pratili su predstavnici OHR (najčešće prvi zamjenik visokog predstavnika Bernar Fasije), međunarodne policije i Tužilaštva MKSJ.
Komisija je podnijela Izvještaj 11. juna 2004. Vladi RS, koji je istog dana i usvojen. Zbog pristizanja novih dokumenata i informacija, tadašnji predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić i Vlada RS su obezbijedili svu potrebnu političku i finansijsku podršku za produžetak mandata Komisiji do 15. oktobra 2004.
Komisija je utvrdila da je u periodu od 10. do 19. jula 1995. likvidirano više hiljada Bošnjaka, na način koji predstavlja teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava.
– Istoga dana Vojska RS je između 1.500 i 2.000 zarobljenika iz Bratunca prevezla do Petkovaca i zatočila u sali osnovne škole. Zarobljenicima su žicom vezali ruke na leđima, natjerali ih da izuju cipele i kamionima ih prevozili do brane Petkovci. VRS je zatočenike streljala u grupu od pet do 10 ljudi – samo je jedan mali dio iz izvještaja tadašnje Komisije.
Komisija je, između ostalog, zaključila da njen metod i način rada može da bude model za dalja istraživanja počinjenih zločina na svim prostorima, bez obzira na to ko ih je kada i gdje počinio. Naglasili su da je njihov izvještaj dobar osnov za angažovanje istražnih organa za procesuiranje ratnih zločina.
– Nadležni organi treba da nastave sa aktivnostima na daljem prikupljanju dokumentacije i relevantnih činjenica, posebno u vezi sa eventualno novim pojedinačnim i masovnim grobnicama. Dozvoliti da tijela još godinama leže u sada poznatim grobnicama bila bi dodatna nepravda porodicama koje već devet godina čekaju na odgovore. Organi vlasti treba da preispitaju angažmane lica zaposlenih u državnim organima, institucijama kao i javnim službama, a koji su osumnjičeni za ratne zločine – navodi se u preporukama Komisije.
Komisija, kako se navodi, „osjeća potrebu da preporuči rukovodstvu Republike Srpske da se pokloni žrtvama Srebrenice i izvini porodicama žrtava“, te se nada da će isti primjer slijediti i predstavnici vlasti drugih naroda u BiH u odnosu na sve druge ratne zločine.
Vlada RS je po završetku rada Komisije 10. novembra 2004. prihvatila Izvještaj komisije i zaključila da on nedvosmisleno pokazuje da su u području Srebrenice u julu 1995. godine učinjeni „zločini velikog obima grubim kršenjem međunarodnog humanitarnog prava“.
– Konstatujemo da je RS iskazala odlučnost da se suoči sa istinom o događajima iz proteklog tragičnog sukoba na prostoru BiH. Rad Komisije istorijski je čin, i kao takav podliježe sudu istorije. Formiranje Komisije i njen rad dokaz su zrelosti institucija Republike Srpske i srpskog naroda. Vlada saosjeća sa bolom srodnika postradalih Srebreničana, uz iskreno žaljenje i izvinjenje zbog tragedije koja im se dogodila – navodi se u tadašnjim zaključcima Vlade Srpske.
Dalje, Vlada naglašava da je opredijeljena i preduzima odlučne korake da se pred lice pravde izvedu sve osobe koje su počinila ratne zločine.
– Nijedan zločin, bez obzira ko ga počinio, ne smije ostati nekažnjen. Vlada Republike Srpske zahtjeva da se što prije izvrši ekshumacija i identifikacija nestalih lica, jer bez toga je nemoguće završiti ovaj proces. Metod i način rada Komisije trebao bi postati primjer za neophodna dalja istraživanja počinjenih zločina na svim prostorima, bez obzira na to ko ih je, kada i gdje počinio. Potpuni uvid u događaje u i oko Srebrenice moguć je jedino nakon sagledavanja istorijskog konteksta. Vlada smatra da će rad i rezultati rada Komisije doprinijeti stvaranju klime povjerenja u BiH i širem regionu. Vlada odaje iskreno priznanje članovima Komisije na hrabrosti, odlučnosti, savjesnom i ljudskom odnosu koji su pokazali u radu – zaključci su Vlade RS iz 2004. godine.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu