Sankcije Zapada, kao signal njihovog političkog jedinstva, stvaraju velike probleme Rusiji, ali se usljed velike ekonomske uvezanosti sa Rusijom u velikim problemima našla i Evropska unija.
Podaci govore da je 28% izvoza Evropske unije u Rusiju direktno na meti sankcija i da je do septembra 2022. izvoz u padu za više od 50%, da je proizvodnja ruskog uglja tokom 2022. u padu za 17% i da se najvećim dijelom njegov izvoz preusmjerava u Aziju, najviše u Kinu, da je proizvodnja ruskog prirodnog gasa u 2022. u padu za 13,2%, a da je njegov izvoz u Evropsku uniju u padu do 70%, u Njemačku do 90%.
(Napomena: Ruski prirodni gas se trenutno isporučuje samo Mađarskoj, Srbiji i Turskoj preko dva naftovoda Turskog toka. Izvor: Forin Afers)
Ruska ekonomija je na velikom udaru sankcija, posebno njen energetski sektor.
Izvoz sirove nafte i derivata u zapadne zemlje u padu je za 2,2 miliona barela dnevno, ali je uprkos smanjenom izvozu, rastuća cijene nafte omogućila Rusiji veću zaradu, tako da je u maju 2022. od izvoza nafte zarađivala 883 miliona evra dnevno u odnosu na 633 miliona evra u 2021. (Izvor: Forin Polisi)
Nakon što im je Rusija odobrila značajan popust na cijenu svoje nafte od 34 dolara po barelu, Indija, Kina i Turska su povećale njen uvoz, tako da je izvoz u Aziju porastao za 54%. u junu 2022.
Politika iznuđenog snalaženja donosi manji kratkoročni benefit, uskraćujući ravnomjeran dugoročni ekonomski razvoj. Ruska naftna industrija je pod pritiskom. Stara naftna polja se troše, a proizvodni troškovi su visoki. Sankcija na transfer naftne tehnologije dovele su do povlačenja velikih američkih naftnih kompanija – EksonMobil, Halibarton, Slumberger, Bejker i Hadzes, bez čije su tehničke podrške istraživanja ruskih nekonvencionalnih i arktičkih naftnih rezervi teško ostvariva.
Zabrane putovanja i zauzdavanje imovine ruskih oligarha, finansijske sankcije i sveobuhvatni embargo na izvoz tehnologije u Rusiju nisu uspjele zaustaviti rat. Uspjele su destabilizovati globalnu ekonomiju i naškoditi Rusiji, ali i Evropskoj uniji, pogotovo Njemačkoj.
Energetski veoma naslonjena na Rusiju, Evropska unija je samo u 2020. iz Rusije uvezla 41,1% prirodnog gasa, 26,9% naftnih derivata i 46,7% uglja. Nakon uvođenja sankcija, cijena prirodnog gasa u Uniji je skoro četiri puta viša nego u 2021. i 11 puta viša od nego u 2020. uz tendenciju daljeg rasta. (Izvor: Evropska komisija)
Sposobnost Zapada da izdrži nestašicu energenata i njihovu visoku cijenu, i urgentno pronađe alternativne izvore snabdijevanja, na ozbiljnom je ispitu građana Unije ove zime. Energetska kriza prijeti da razbije politički konsenzus Evropljana, a neke od članica Unije – Mađarska, Italija, Austrija, Njemačka, veoma brine povratni, negativni uticaji sankcija na ekonomije njihovih država.
Njemačka, najveća ekonomija Evropske unije, veoma je naslonjena na energente iz Rusije. Prema podacima Federalnog statističkog biroa Njemačke, iz Rusije je u 2021. uvezeno – 55% prirodnog gasa, 34% naftnih derivata i 45% uglja, a nastali poremećaji u snabdijevanju ruskih energenata prave velike probleme u njemačkoj ekonomiji.
S obzirom na ogromnu trgovinsku razmjenu Njemačke sa Kinom, koja je samo u 2021. iznosila oko 245 milijarde dolara, i poremećaja na globalnom ekonomskom tržištu, njemačka zabrinutost za nivo budućih trgovinskih odnose s Kinom je razumljiva.
Bez jeftinih energenata iz Rusije i pune otvorenosti tržišta Kine, ekonomija Njemačke je na ozbiljnom udaru. Ekonomski snažna i politički samouvjerena Njemačka je svoj robusni rast upravo i zasnovala na izuzetno povoljnoj kombinaciji nekoliko faktora, prije svih – jeftinoj energije iz Rusije, porastu globalne ekonomije posebno rastuće potražnje u Kini i niskom kursu domaće valute, a kasnije evra.
Nova koaliciona vlada je obećala da će preusmjeriti njemačku strategiju prirodne sigurnosti i smanjiti zavisnosti u trgovini, odbrani i energiji. Obećali su da će paketom od oko 200 milijardi evra subvencionisati domaćinstva i privredu Njemačke. Nakon teškog kompromisa unutar nove koalicije promjenili su i odluku o korištenju nuklearnih elektrana, tako će dvije od preostale tri nuklearke, čije je zatvaranje bilo predviđeno do kraja ove godine, nastaviti s radom do aprila 2023.
Ocjene analitičara govore da se novi kancelar socijaldemokrata Olaf Šolc nije najbolje snašao u vrtlogu aktuelnih geopolitičkih dešavanja. Protivljenje uvedenim sankcijama Rusiji, ali i vojnoj podršci Ukrajini, posebno je snažno među njemačkim socijaldemokratama, poznatim po proruskom stavu. Najglasniji su bivši kancelar Gerhard Šreder i aktuelni savezni predsjednik Frank-Valter Štajnmajer.
Politički rejting nove koalicione vlade SDP – FDP – Zeleni u dramatičnom je padu. Zvanična ispitivanja javnog mjenja početkom oktobra govore da je samo 14% Nijemaca vrlo zadovoljno radom nove vlade, dok je čak 37% – vrlo nezadovoljno. Popularnost kancelara Šolca je u padu za 17%, a njegovog SPD za 12%. (Izvor: Politiko.)
Ocjena je da, ukoliko energetska kriza ove zime dovede do masovnih društvenih protesta, tako će rasti i pritisak na vladu da ukine ili ublaži sankcije protiv Rusije. Zahtjevima bi se mogle pridružiti i parlamentarne stranke – Lijevica i Alternativa za Njemačku – AfD.
Kritičari sankcija kažu da će sankcije Zapada teško zaustaviti ratne sukobe u Ukrajini, da će nanijeti veliku štetu ekonomiji Rusije, da će ekonomiji Evropske unije trebati oporavak, ali i da će svjetski mešetari iz svega ovoga izvući veliku korist.
Na geopolitičkoj sceni su oživjeli negativni aspekti tradicionalne geopolitike, a pojačana konkurencija velikih sila oko resursa otežava saradnju u rješavanju novih globalnih problema kao što su klimatske promjene i pandemija.
Upitnost upravljanja starim geopolitičkim rizicima u sudaru s novim i složenijim globalnim izazovima, dovodi u pitanje održivost aktuelnog geopolitičkog poretka.
Svijet prolazi kroz možda najopasniji period od Drugog svjetskog rata, a opasnost od ratnih sukoba velikih sila u Evropi i Indopacifiku je zbrinjavajuća.
(MSc Branko T. Nešković, diplomata i publicista)
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu