Majmunske boginje su virusna zoonoza (virus koji se na ljude prenosi sa životinja) sa simptomima veoma sličnim onima koji su se ranije javljali kod pacijenata sa velikim boginjama, iako je bolest klinički manje teška. Sa nestankom velikih boginja 1980. godine i kasnijim prestankom vakcinacije protiv velikih boginja, majmunske boginje su ostale kao najvažniji virus iz roda Ortopoxvirus za javno zdravlje. Majmunske boginje se prvenstveno javljaju u centralnoj i zapadnoj Africi, često u blizini tropskih kišnih šuma, a sve češće se pojavljuju u urbanim područjima. Životinje kao domaćini ovog virusa uključuju niz glodara i primata. Bolest je prvi put otkrivena kod majmuna 1958. godine, a prvi slučaj obolijevanja kod ljudi zabilježen je 1970. godine. Od tada do danas u Srbiji nisu registrovani slučajevi obolijevanja od majmunskih boginja – navodi “Batut”.
Epidemiološki podaci
Majmunske boginje (engleski: Monkeypox) su prvi put otkrivene 1958. godine kod majmuna koji su se koristili za sprovođenje istraživanja na životinjama. Prvi slučaj obolijevanja od majmunskih boginja kod ljudi zabilježen je 1970. godine kod 9-mjesečnog dječaka u Zairu, danas Demokratska Republika Kongo. Od tog vremena, majmunske boginje su postale endemske u Demokratskoj Republici Kongo, a proširile su se i na druge afričke zemlje, uglavnom u centralnoj i zapadnoj Africi – Benin, Kamerun, Centralnoafrička Republika, Demokratska Republika Kongo, Gabon, Obala Slonovače, Liberija, Nigerija, Republika Kongo, Sijera Leone i Južni Sudan.
– Pravo opterećenje majmunskim boginjama nije poznato. Izvan Afrike, prvi prijavljeni slučajevi majmunskih boginja bili su 2003. godine u Sjedinjenim Američkim Državama kada je registrovano 47 potvrđenih i vjerovatnih slučajeva, zaraženih nakon kontakta sa kućnim ljubimcima, prerijskim psima uvezenim iz Gane. Majmunske boginje su bolest od globalnog značaja za javno zdravlje jer ne pogađa samo zemlje zapadne i centralne Afrike, već i ostatak svijeta. Prva epidemija majmunskih boginja izvan područja Afrike je registrovana 2003. godine u Sjedinjenim Američkim Državama i bila je povezana sa kontaktom sa zaraženim kućnim ljubimcima, prerijskim psima. Ovi kućni ljubimci su bili smješteni sa gambijskim pacovima i puhovima koji su uvezeni u zemlju iz Gane. U ovoj epidemiji registrovano je preko 70 slučajeva obolijevanja od majmunskih boginja u SAD. Majmunske boginje su takođe prijavljene u Izraelu kod putnika iz Nigerije, u septembru 2018, u Ujedinjenom Kraljevstvu u septembru 2018, decembra 2019, maja 2021. i maja 2022. godine, u Singapuru u maju 2019. i Sjedinjenim Američkim Državama u julu i novembru 2021. godine – navodi se u uputstvu.
Od 13. do 21. maja 2022. godine, u 12 zemalja u svijetu je registrovano 28 slučajeva sumnje i 92 potvrđena slučaja majmunskih boginja.
– Najveći broj slučajeva je registrovan u Ujedinjenom Kraljevstvu, Španiji i Portugaliji (21 do 30), zatim u Australiji, Belgiji, Kanadi, Francuskoj, Njemačkoj, Italiji, Holandiji, Švedskoj i Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) (1 do 5). Većinu potvrđenih slučajeva pripada populaciji muškaraca koji imaju seksualne odnose sa muškarcima (MSM). Za sada nije zabilježen nijedan smrtni ishod među oboljelima. Većina slučajeva ima lezije na genitalijama ili perigenitalnom području, što ukazuje na to da se prenošenje vjerovatno dešava tokom bliskog fizičkog kontakta tokom seksualnih aktivnosti. Ovo je prvi put da su lanci transmisije registrovani u Evropi bez poznatih epidemioloških veza sa zapadnom ili centralnom Afrikom, gdje je ova bolest endemska – navodi se u uputstvu “Batuta”.
Uzročnik majmunskih boginja je dvolančani DNK virus koji pripada porodici Poxviridae, rodu Ortopoxvirus koji uključuje i viruse variole (variola major i variola minor), kravljih boginja (cowpox) i vakcinije (vaccinia). Postoje dvije različite genetske klade virusa majmunskih boginja i to klada centralne Afrike (sliv Konga) i klada zapadne Afrike. Virusi klade sliva Konga su se pokazali kontagioznijim i izazivali su teže kliničke forme bolesti.
Period inkubacije iznosi 6-14 dana, a može varirati od 5-21 dan.
Klinička slika majmunskih boginja kod ljudi je slična kliničkoj slici velikih boginja, ali znatno blaža. Majmunske boginje počinju groznicom i jezom, glavoboljom, bolovima u mišićima i leđima i iscrpljenošću, a može se javiti kašalj i bol u grlu. Glavna razlika između simptoma majmunskih boginja i velikih boginja je u tome što kod majmunskih boginja može doći do uvećanja limfnih čvorova (limfadenopatija). Uvećani limfni čvorovi se javljaju na vratu (submandibularni i cervikalni), pazuhu (aksilarni) ili preponama (ingvinalni) i javljaju se na obje strane tijela ili samo na jednoj. U periodu od 1 do 3 dana (ponekad i duže) nakon pojave groznice, kod pacijenta se razvija osip, koji često počinje na licu (95 odsto slučajeva), a zatim se širi na ekstremitete (dlanovi i tabani 70 odsto slučajeva) i druge dijelove tijela (oralna sluzokoža, genitalije, konjuktive, rožnjača). Osip prolazi kroz faze makule, papule, vesikule, pustule i kruste koje na kraju otpadnu. Bolest obično traje 2-4 nedjelje.
Prevencija
Prevencija majmunskih boginja podrazumjeva primjenu opštih i specifičnih mjera prevencije. Podizanje svijesti o faktorima rizika i edukacija ljudi o mjerama koje mogu preduzeti u cilju smanjenja izloženost virusu glavna je strategija prevencije majmunskih boginja.
– Smanjenje rizika od prenošenja virusa sa čovjeka na čovjeka i kontrola pojave epidemije postiže se kroz epidemiološki nadzor i brzu identifikaciju novih slučajeva obolijevanja. Zdravstveni radnici i članovi domaćinstva su u većem riziku od infekcije. Zdravstveni radnici koji brinu o pacijentima sa sumnjom ili potvrđenom infekcijom virusom majmunskih boginja, ili koji rukuju uzorcima oboljelih, treba da primjenjuju standardne mjere prevencije i kontrole infekcije i koriste ličnu zaštitnu opremu. Ako je moguće, preporučuje se da osobe koje su prethodno vakcinisane protiv velikih boginja vode brigu o oboljelima.
– Izolacija zaraženih pacijenata, bilo u zdravstvenim ustanovama ili kućnim uslovima, je važna mjera suzbijanja infekcije. Izolacija je potrebno da traje sve dok se sve lezije ne povuku i dok se ne formira novi sloj kože. Smanjenje rizika od prenosa zoonoza podrazumjeva izbjegavanje nezaštićenog kontakta sa divljim životinjama, posebno bolesnim ili mrtvim, uključujući njihovo meso, krv i druge dijelove i izlučevine (ovo se odnosi na prevenciju u oblastima gdje se majmunske boginje ednemske). Izbjegavati kontakt sa bilo kojim materijalom koji je bio u kontaktu sa bolesnom životinjom. Pored toga, sva hrana koja sadrži životinjsko meso ili dijelove mora biti temeljno kuvana prije jela. Određene zemlje su uvele propise koji ograničavaju uvoz glodara i primata prevashodno majmuna iz endemskih zemalja za majmunske boginje.
– Životinje u azilima, zoološkim vrtovima i slično, a koje su potencijalno zaražene majmunskim boginjama treba izolovati od drugih životinja, a sve životinje koje su možda došle u kontakt sa zaraženom životinjom treba da se stave u karantin i da se posmatraju tokom 30 dana da li ispoljavaju simptome majmunskih boginja. Sprovoditi redovnu higijenu ruku nakon kontakta sa zaraženim životinjama ili ljudima, pranje ruku sapunom i vodom ili korišćenje sredstava za dezinfekciju ruku na bazi alkohola. Vakcinacija je specifična mjera prevencije. Trenutno su u toku naučne studije za procjenu izvodljivosti i prikladnosti vakcinacije za prevenciju i kontrolu majmunskih boginja.
– Neke zemlje imaju ili razvijaju strategije za vakcinaciju osoba koje mogu biti izložene visokom riziku od zaražavanja, kao što su laboratorijski radnici, timovi za brzo reagovanje i zdravstveni radnici. Nekoliko ranijih opservacionih studija u periodima nakon prestanka vakcinacije protiv velikih boginja pokazalo je da je vakcinacija protiv velikih boginja bila oko 85 odsto efektivna u prevenciji majmunskih boginja. Dakle, prethodna vakcinacija protiv velikih boginja može rezultovati blažom kliničkom slikom bolesti. Međutim, treba imati u vidu da je od primjene vakcine protiv velikih boginja prošlo više od 40 godina, kao i da vakcinalni imunitet nije bio potpun i doživota. Dokazi o prethodnoj vakcinaciji protiv velikih boginja obično se može naći kao ožiljak na nadlaktici. U ovom trenutku, originalne (prve generacije) vakcine protiv velikih boginja više nisu dostupne za opštu upotrebu. Trenutno su možda samo neki laboratorijski ili zdravstveni radnici primili noviju vakcinu protiv velikih boginja kako bi ih zaštitili u slučaju izlaganja Ortopoxvirus na radnom mjestu, ukoliko rade sa ovim virusima. Novija vakcina, zasnovana na modifikovanom atenuiranom virusu vakcinije (soj Ankara) odobrena je za prevenciju majmunskih boginja 2019. godine i daje se u dvije doze, ali je ograničene dostupnosti, piše Telegraf.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu