Ovo područje je bogato arheološkim ostacima iz skoro svih epoha. Ipak, najveću vrijednost predstavljaju očuvani natpisi na nadgrobnim spomenicima koji su prava riznica ćirilice. O ovom kulturnom i jezičkom bogatsvu razgovarali smo sa mr Sinišom Šolakom, jednim od autora knjige „Ćirilični spomenici Glamočkog polja“.
Natpisi daju podatke o ljudima koji leže ispod njih, a većina je obogaćena i podacima o njihovom autoru, klesaru (dijaku) što svjedoči o viskom stepenu pismenosti tih starosjedilaca ovog prostora, te velikom uticaju Srpske pravoslavne crkve, jer jer su većina potpisanih klesara bili sveštenici SPC, što je i navedeno u samim natpisima – rekao je Šolak.
Ovi znameniti natpisi bili su predmet istraživanja autora dr Gorana Komara i mr Siniše Šolaka koji su u svojoj knjizi „Ćirilični spomenici Glamočkog polja“ detaljno obradili ovu kulturnu i jezičku zaostavštinu.
– Natpisi nisu bili predmet istraživana i o njima niko nije vodio, a ni danas ne vodi računa i jedini način da budu sačuvani je u njihovom publikovanju. Dokazuju visok stepen i kontinuitet ćirilične pismenosti na ovom prostoru. Mnogi su predmet namjernog oštećivanja i uništavanja čemu je posvećeno i jedno poglavlje u knjizi. Korištenje je najpouzdaniji, a čini mi se i jedini način očuvanja ćirilice – dodao je.
Ćirilicu su u 9. veku formulisali Ćirilo i Metodije, koji su zajedno sa pismom južnim Slovenima donijeli i hrišćanstvo. Prije ćirilice slovenske države služile su se, kako se vjeruje, latinskim i grčkim pismom.
Hercegovina je teritorija sa velikim brojem ovakvih natpisa i predmet su istraživanja i publikovanja. Ovaj prostor je postao predmet interesovanja i sistematskih istraživanja jer predstavlja prodor prema zapadu, a broj spomenika sa ćiriličnim natpisima je mnogo veći nego u samoj Hercegovini. Natpisi potvrđuju kontinuitet pisma i veliki uticaj SPC na ovaj prostor u proteklih pola milenija.
– Dimenzije, ukrasi i sami natpisi predstvaljaju i svojevrsne statusne simbole nekadašnjih žitelja ovih prostora. Najviši spomenik u Glamočkom polju u obliku krsta nalazi se u selu Šumnjaci i visok je oko 4 metra. Sama istraživanja su trajala 2 godine – dodao je Šolak.
Jedan od sačuvanih natpisa je na grobnoj ploči porodice Milutina Marojevića iz 15. vijeka u literaturi se pominje kao „Natpis iz Carevca“, a nalazi se na pravoslavnom groblju u Starom Selu u Glamočkom polju. Prevod natpisa na savremeni srpski jezik glasi – Ovo je kuća Milutina Marojevića i njegove žene Vladisave i njihove djece.
Uticaj ruskog jezika
Dvadesetih godina 18. vijeka srpski jezik i pismo bili su pod snažnim uticajem ruskog jezika i pisma. Reformom pisma koju je izvršio Petar Veliki u Rusiji je uvedena građanska ćirilica koja je u svemu interpretacija savremene latinice tog vremena. Veoma značajan broj natpisa iz grobalja Glamoča nastalo je tokom 18. vijeka i oni se po svojim grafijskim i jezičkim odlikama ne razliku od ćiriličkih natpisa nastalih na srpskom etničkom prostoru.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu