U posljednja 72 sata zabilježen je jedan od najgorih slučajeva nasilja u drugom po veličini gradu u Sjevernoj Irskoj za dvije decenije. Automobil-bomba eksplodirala je ispred zgrade suda u centru grada, a grupa mladih ljudi je jedva uspjela da je izbjegne. Bomba, koju policija optužuje militantnu grupu Nova IRA, uslijedila je nakon dvije otmice kombija od strane maskiranih muškaraca, što je izazvalo strah od nove kampanje disidentskih republikanaca da silom ujedine Irsku i Sjevernu Irsku.
Takve auto bombe su rijetkost od sporazuma od Velikog petka 1998. godine, kojim je u velikoj mjeri okončan višedecenijski sukob između protestantskih unionista i katoličkih nacionalista. Međutim, stare podjele i tenzije ostaju ispod površine i često su javljaju incidenti. Otpadničke milicije sa obje strane sukoba, i irski republikanci i probritanski lojalisti, ostaju aktivni i još uvijek regrutuju nove članove. Naročito u Deriju, neki od elemenata koji su prvi i postavili pozornicu za sukob ostaju na snazi. U tom kontekstu, Bregzit nije direktan uzrok nasilja, alí može poslužiti kao ubrzivač i pojačivač.
Podjeljeni grad
Čak i ime grada dijeli njegove stanovnike. Nacionalistima je to samo Deri, od irske riječi “doire”, što znači hrastov gaj. Unionisti koriste Londonderi, prefiks koji je dodat kada su londonska preduzeća organizovala njegovu obnovu u 17. vijeku. Isti kameni zidovi koji su prvi put izgrađeni kako bi zaštitili protestantske doseljenike, dodavani su iz godine u godinu, i sada su prekriveni slojevima moderne visoke ograde i žičane mreže kako bi napravili prepreku nasilju među zajednicama, prenosi Blic.
To je bio grad u kome je prvi put izbio sukob u Sjevernoj Irskoj, počevši od šezdesetih godina prošlog vijeka sa marševima za građanska prava kojima su zahtjevana jednaka biračka prava, uslovi za stanovanje, radna mjesta i obrazovanje za katolike, koji su bili suočeni sa sistemskom diskriminacijom od strane administracije pod dominacijom unionista. Policija je reagovala silovito i nemiri su se proširili u Belfast. Vlada u Vestminsteru poslala je britanske trupe koji su se susreli sa otporima “vaskrsle” Irske republikanske vojske (IRA), i nastao je sukob u kojem je ubijeno preko 3.500 ljudi i povređeno na desetine hiljada.
Danas, Deri je i jedan od siromašnijih gradova Ujedinjenog kraljevstva, u kome vlada nezaposlenost.
Ekonomski je izolivan Irskom podjelom 1921. godine, koja ga je odvojila od prirodnog zaleđa u okrugu Donegal u Republici Irskoj. Deri je pretrpio hronično nedovoljno ulaganje, nedostatak saobraćajnih veza sa Belfastom i univerzitetom što mnogi smatraju naslijeđem diskriminacije prema gradu sa katoličkom većinom.
Bregzitovska podjela
Gdje se u svemu ovome nalazi Bregzit? Njegovi efekti su indirektni ali veoma važni.
Iako se mnogi brinu kako spriječiti uspostavljanje čvrste granice između Irske i Sjeverne Irske, postoje i drugi problemi koje Bregzit stvara Belfastu.
Referendum o izlasku Britanije iz EU je u Sjevernoj Irskoj bio je podijeljen po etno-religijskim linijama. Većina glasača odbacila je Bregzit. Ipak, među katolicima i onima koji su identifikovali kao Irci, protivljenje Bregzitu bilo je ogromno, dok je većina onih koji se identifikuju kao protestanti i unionisti podržalo je napuštanje EU, pokazala je anketa Univerziteta u Belfastu.
Nesigurnost pregovora, u kombinaciji sa savezom između britanske Konzervativne partije i tvrdokorne Sjevernoirske demokratske unionističke partije (DUP) u Vestminsteru, spriječila je ponovno uspostavljanje vlade u kojoj moć treba da dijele irski nacionalisti i unionisti u parlamentu Sjeverne Irske. Ovakav aranžman, ključni dio mirovnog sporazuma koji prisiljava unioniste i nacionaliste da vladaju zajedno, sada će biti nefunkcionalan naredne dvije godine.
Sjeverna Irska će tako zbog Bregzita ostati bez regionalne vlade i to u vrijeme kada joj je najpotrebnija.
Zajednicama nedostaje politički put kao naknada, posebno nacionalistima, jer sedam članova nacionalističkog Šin Fena u Sjevernoj Irskoj ne zauzimaju svoja sjedišta i u Vestminsteru (jer odbijaju da priznaju pravo Parlamenta Velike Britanije da donosi zakone u Sjevernoj Irskoj).
Nacionalisti smatraju da su Bregzit i njegove političke posljedice samo potvrdile njihovo mišljenje da Vestminster ima malo poštovanja prema njihovim interesima. Uprkos visokim ulozima za Sjevernu Irsku, kao delikatnom postkonfliktnom društvu u kojem bi bilo kakva promjena na granici izazvala stvarne rizike za mir, uticaj na region jedva da je bio prisutan u referendumskoj kampanji.
Bregzit je ponovo otvorio pitanja prava i nejednakosti među zajednicama. Mirovni sporazum omogućio je onima koji su rođeni u Sjevernoj Irskoj da izaberu britansko državljanstvo, irsku nacionalnost ili oboje. Nejasno je da li će irski građani nakon Bregzita u Sjevernoj Irskoj zadržati ista prava koja imaju sada i biti u mogućnosti da slobodno rade i studiraju širom EU. Oni će izgubiti svoje političke zastupnike u Evropskom parlamentu, a postoji zabrinutost da vlada Velike Britanije ima ambicije da odbaci nadležnost evropskih sudova, kojima su se ljudi iz Sjeverne Irske obraćali kao krajnjoj instanci u borbi za pravdu.
Ukratko, neizbežno je da će Bregzt stvoriti nejednakost između onih koji su britanske ili irske nacionalnosti, jer će jedna grupa biti građani EU i druga neće. Još je nejasno kako, ali je gotovo sigurno da će u ovom regionu doći do političke destabilizacije.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu