Uprkos tom statistički značajnom smanjenju nivoa rizičnog seksualnog ponašanja kod mladih u posljednjih 15-ak godina, istraživači smatraju da je ono i dalje prijetnja njihovom reproduktivnom i seksualnom zdravlju.
Utvrđeno je to multidisciplinarnim znanstvenim projektom SERZAM2020 kojim se tokom posljednjih petnaestak godina analiziralo seksualno ponašanje i stavovi o seksualnosti mladih od 18 do 25 godina. Tri su vala studije sprovedena 2005. godine, 2010. godine i 2021. godine.
Prvi je cilj projekta bio utvrditi raširenost rizičnih seksualnih ponašanja među mladima u Hrvatskoj, te promjene nivoa seksualnih rizika, a drugi ispitati odnos između vjere i religioznosti, te rizičnog seksualnog ponašanja mladih.
Važnost potpune seksualne edukacije
Autori studije, predvođeni profesorom Aleksandrom Štulhoferom s Katedre na seksologiju na Odjeljenju za sociologiju Filozofskog fakulteta u Zagrebu, smatraju kako je nužno u javnozdravstvene i obrazovne politike usmjerene na mlade uključiti i sadržaje u vezi s potpunom seksualnom edukacijom.
Istraživanje je 2021. godine sprovedeno onlajn anketom zbog pandemije koronavirusa, dok su 2005. godine i 2010. godine sprovedene terenske ankete.
Za potrebe istraživanja prikupljen je i uzorak urina radi testiranja raširenosti klamidije među mladima.
Kao indikatori rizičnog seksualnog ponašanja posmatrani su: strost stupanja u prvi seksualni odnos, upotreba kondoma, broj seksualnih partnera, te iskustvo paralelne seksualne veze.
Prema podacima iz 2021. godine primijećuje se smanjenje seksualne aktivnosti i porast starosti seksualne inicijacije.
Udio seksualno aktivnih pao za 12 odsto
Udio seksualno aktivnih ispitanika pao je za oko 12 odsto u odnosu na prva dva vala, te u 2021. godini iznosi 73 odsto. Pad je pritom veći kod mladića (oko 18 odsto manje seksualno aktivnih), nego kod djevojaka (oko 7-8 odsto).
U istom je periodu porasla i prosječna starost stupanja u seksualne odnose, i to za pola godine – kod mladića na 17.5 godina, a kod djevojaka na 17.9.
Prvi seks s 19 i više godina
Osim toga, pokazalo se i smanjenje stupanja u prvi seksualni odnos u ranijoj dobi (15 ili manje i 16 godina) kod mladića, kao i porast broja i mladića i djevojaka koji su prvi seksualni odnos imali s 19+ godina.
U 2021. godini pokazalo se i smanjenje ukupnog broja partnera među seksualno aktivnim mladićima u odnosu na ranije rezultate. Dok je 2005. godine i 2010. godine znatan udio muških učesnika (oko 30 odsto) navodio više od pet partnerki, pa i više od njih 10 (15-20 odsto), u zadnjoj studiji gotovo dvije trećine mladića navode do tri partnerke.
Udvostručen broj onih koji su imali samo jednu partnerku
Zanimljivo je i da se se udio onih koji su imali samo jednu partnerku udvostručio.
Seksualno ponašanje kod kojeg su istraživači utvrdili najizraženije razlike s obzirom na pol učesnika jeste održavanje usporednih seksualnih veza. To podrazumijeva više seksualnih partnera u određenom periodu.
U sva tri istraživačka vala zabilježen je gotovo dvostruko veći udio mladića s barem jednim takvim iskustvom u odnosu na djevojke. Pritom, najdrastičniji pad učestalosti takvog ponašanja zabilježen je upravo u 2021. godini – s oko 30 na 11 odsto kod mladića, te sa 17 na pet odsto kod djevojaka.
Manje klamidije, ali loše znanje o njoj
Kada je riječ o redovnoj upotrebi kondoma, 2021. godine zabilježen je osjetniji porast upotrebe kondoma i kod djevojaka (od oko 10 odsto, na nivou od 40 odsto), i kod mladića (porast od gotovo 15 odsto, do nivoa od 47 odsto).
Međutim, uprkos porastu redovne upotrebe kondoma, podaci ukazuju na to da svaki drugi mladić, te čak šest od 10 djevojaka kondome koriste neredovno.
Raširenost klamidije 2021. godine bila je nešto niža u odnosu na 2010. godinu, a iznosila je 5.3 odsto kod djevojaka i 7.3 odsto kod mladića. Manje od sedam odsto ukupnih učesnika već se ranije testiralo na klamidiju, a od 448 njih koji su poslali urin, infekcija je potvrđena kod devotoro – sedam djevojaka i dva mladića.
Osim toga, četvrtina učesnika nije tačno odgovorila ni na jedno od postavljenih pitanja o toj infekciji, a nešto manje od 10 odsto njih odgovorilo je točno na sva pitanja.
Seksualnost, vjera i religioznost
Sistemskim pretraživanjem literature o povezanosti religioznosti i vjere s manjom sklonošću rizičnim seksualnim ponašanjima kod mladih, te analizom podataka iz 2021. godine istraživači su utvrdili kako je ta povezanost vrlo slaba.
Istraživači tvrde da se značajni porast starosti stupanja u seksualne odnose i smanjivanje prosječnog broja seksualnih partnera ne može pripisati porastu religioznosti među mladima.
Iako vrlo religiozni mladi ljudi nešto kasnije stupaju u seksualne odnose, prosječan broj njihovih seksualnih partnera kasnije se ne razlikuje od broja koji navode osobe koje nisu ili su tek formalno religiozne.
Uz to, ni redovnost upotrebe kondoma ni učestalost promjene seksualnih partnera nisu povezani s vjerom/religioznošću, prenosi N1.
Autori studije napominju da “religijski odgoj nije zamjena za potpunu seksualnu edukaciju zasnovanu na znanstveno utemeljenim informacijama, razvoju odgovornosti, te usvajanju zdravih navika”.