U moru riječi koje će biti izgovorene u osvrtu na život posljednjeg predsjednika Sovjetskog Saveza, dvije najzvučnije će svakako biti “Glasnost” i “Perestrojka”. Ove dvije krilatice postale su i ostale sinonim za njegovu kampanju reformisanja sovjetske ekonomije, društva i politike, ali šta one to tačno znače i predstavljaju?
Brzo nakon što je postao Generalni sekretar Komunističke partije Sovjetskog Saveza 1985. godine, Gorbačov je krenuo da ponavlja krilatice “glasnost” (tj. “otvorenost”, konkretno otvorenost ka različitim informacijama i smanjenje državne cenzure medija) i “perestrojka” (tj. “restrukturiranje”, konkretno restrukturiranje komunističke ekonomije i političkog sistema). Oba ova termina uvijek je pominjao zajedno, jer obje reforme su imale za cilj da Sovjetski Savez učine domokratskijim, a posrnulu ekonomiju zemlje preorijentiše tako da inkorporira neke aspekte kapitalističkog sistema.
– Oni koji pokušaju da potisnu svjež glas, pravedan glas, prema starim standardima i stavovima moraju da se sklone sa puta, rekao je Gorbačov u julu 1986. prenosi magazin TIME.
“Perestrojka” je trebalo da se pretvori u inkorporaciju nekih karakteristika tržišne ekonomije u sovjetsku, smanjenjem obima kontrole cijena, podsticanjem preduzetništva i olakšicama za kupovinu uvezene robe široke potrošnje.
– Posebno je važno da stvarna plata svakog radnika bude usko povezana sa njegovim ličnim doprinosom krajnjem rezultatu, i tu se ne postavlja granica, rekao je on u govoru iz 1987. godine.
Na samom početku uvođenja ovih reformi, sticao se utisak i da je i sam Gorbačov smatrao da je osnovna ekonomska struktura SSSR dobra i da su potrebne samo manje izmjene i prilagođavanja na kapitalistički sistem. On je uvodeći novu ekonomsku politiku, u prvim godinama “Perestrojke”, težio samo da poveća ekonomski rast SSSR kroz povećanje kapitalnih investicija. Sa tim kapitalnim investicijama cilj je bio da se poveća tehnološki razvoj zemlje, da se proizvodnja inovira, fabrike modernizuju i sklope poslovna partnerstva sa kompanijama sa zapada.
Ipak nakon 2 godine on je došao do zaključka da je potrebna dublja ekonomska transformacija zemlje. U periodu od 1987-88 krenuo je da forsira podrobnije reforme koje su ekonomiju SSSR učinile “polutržišnom”. To nije prošlo bez posljedica.
Polu tržišna ekonomija i protivrešnost istih dovele su do ekonomskog haosa u zemlji i pada podrške koju je do tada Gorbačov uživao kod ruskog naroda. Jedan od njegovih najglasnijih ekonomista, Gregori A. Javlinski, savetovao je Gorbačova da jedino što može da im pomogne u tom trenutku je puna tržišna ekonomija, ali Gorbačov nije uspio, piše u enciklopediji Britannica.
Mnogi biznisi iz SAD oklijevali su da krenu u saradnju sa sovjetskim kompanijama, a pored i dalje različitih stavova sklapanje partnerstava su onemogućavale i jako niske stope profita zbog problema u konverziji dolara u rublje.
– Uvoz sovjetske robe u SAD inhibira američki zakon koji uskraćuje povoljan trgovinski status određenim zemljama koje praktikuju represivnu politiku emigracije. Rezultat: Sovjeti su se okrenuli Zapadnoj Njemačkoj, Japanu i drugim industrijskim partnerima u potrazi za investicionim kapitalom i stručnosti u proizvodnji… U međuvremenu, njihovi zapadni partneri, koji uglavnom žele da prodaju proizvode i usluge u Sovjetskom Savezu, moraju da se nose sa nekonvertibilnošću sovjetske valute. bez obzira koliko profitabilno sovjetsko preduzeće može biti, američke kompanije nemaju mnogo koristi od rublje – pisao je Time 1988. godine.
Iako su reformativne mjere pokrenule nestašice, od voća do obuće i odjeće, one su ipak dio pokreta koji će nepovratno promijeniti i Sovjetski Savez, i kompletnu istoriju 20. vijeka, prenosi Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu