Prema terminologiji zvanične Moskve riječ je o specijalnoj operaciji izazvanoj odnosom prema ruskom stanovništvu u Ukrajini, odnosno prema Donjeckoj i Luganskoj republici, koje su prethodno i zatražile intervenciju.
Zvanična Moskva vojnu operaciju je predstavila i kao denacifikaciju, osim demilitarizacije.
Iako je riječ o sukobu koji je nižim intenzitetom započeo 2014, i trajao od tada, jedan od povoda za direktnu intervenciju februara 2022. vjerovatno je bila činjenica da je zvanični Kijev objelodanio odbacivanje Budimpeštanskog sporazuma iz decembra 1994, kojim je Ukrajina odustala od atomskog programa u vojne svrhe.
Odnosi dvije zemlje su zategnuti 2014, kada je oboren dotadašnji predsjednik Ukrajine Viktor Janukovič. Razlog za nasilnu promjenu vlasti bio je upravo problem spoljne orjentacije zemlje u perspektivi. Pošto je Janukovič oboren uslijedila je separacija Krima kao i bunt u oblastima Donjeck i Lugansk, a isto tako progon, pa i ubistva Rusa u Ukrajini.
Ruski predsjednik Vladimir Putin prethodno je, bar od 2008, vrlo direktno, upozoravao da Rusija ne može da toleriše dalje približavanje NATO njenim granicama.
Okidač za pokretanje akcije je vjerovatno bio nastup, govor, predsjednika Ukrajine Volodimira Zelenskog 19. februara 2022. tokom Konferencije o bezbijednosti u Minhenu, u kojem je pozivao Zapad da odustane od taktizIaranja prema Moskvi, i da se Ukrajini da nesumnjiv vremenski okvir za pristupanje NATO.
Neposredno prije toga, Zelenski je odbacio sugestije njemačkog kancelara Olafa Šolca da Ukrajina proglasi neutralnost i da definitivno odustane od namjere ulaska u NATO.
Početak invazije
Invazija na Ukrajinu započela je u ranim jutarnjim satima 24. februara 2022. iz više pravaca.
Sa sjevera, sa prostora Bjelorusije, put Kijeva. Ruske trupe dospjeće, iz tog pravca, ubrzo do samog Kijeva i sjeveroistočno do Černigova.
Istovremeno, sa istoka, iz pravca Sumija ruske trupe kreću put Kijeva i dopiru do samog grada. Harkov se takođe tada našao pod opsadom.
Paralelno se događao pokret ruskih trupa od Krima put sjevera.
Vazdušni rat počeo je prvog dana invazije. Desetine raketnih napada dogodilo se odmah širom zemlje, uključujući i krajnji zapad, poput Lavova. Manjim ili većim intenzitetom on sve vrijeme traje.
Iako su invazione trupe dospjele do kijevskih predgrađa, i navodno su elitne ruske trupe ušle u grad, do očekivane promjene, prevrata u Kijevu, ili u ukrajinskoj vojsci, nije došlo. Ukrajinci su pružili ozbiljan otpor kod Irpina, Hostomela, Buče. Pokušaj opkoljavanja Kijeva, usljed neočekivanog otpora ukrajinskih formacija, nije uspio.
Veliki konvoj ruskih oklopnih i tenkovskih jedinica, navodno dužine 64 kilometra, koji se kretao od Bjelorusije put Kijeva, obustavio je dalje napredovanje 5. marta, našavši se na obodu ukrajinskog glavnog grada.
Opsade Černigova, Sumija, Harkova, pored blizine ruske granice, bile su neuspješne. Na tom potezu, napredovanje je zaglibilo u gradskim borbama.
Konačno, trupe Rusije, na sjevernom frontu, se povlače, do 7. aprila 2022. Sa jedne strane naišli su na neočekivani otpor, sa druge, suočili su se sa logističkim problemima oko snabdijevanja i održavanja trupa dublje u neprijateljskom okruženju. Od 13. maja, pritisak na Harkov je prestao. Grad je inače svega 35 km udaljen od granice Rusije.
Na drugim frontovima, na jugu, manje na jugoistoku, od pravca otcijepljenih Donbasa i Luganska, ruski prodor se nastavio.
Herson je zauzet do 2. marta. Prodor je dalje nastavljen put Mikolajeva, Nikopolja i Zaporožja.
Opsada Mariupolja
Opsada Mariupolja, na Azovskom moru, započela je 26. februara. Grad je zauzet poslije teških borbi, tokom maja. Pokušaj zauzimanja Mikolajeva, prve sedmice marta, bio je neuspješan.
Ruske trupe 26. februara pristupaju nuklearnoj elektrani Zaporožje. Uslijediće međusobne optužbe zbog stvarnih ili navodnih oštećenja kompleksa. Konačno, međunarodni tim IAEA, predvođen Rafaelom Grosijem, 29. avgusta dolazi u elektranu kako bi razmotrili stanje i preduzeli mjere.
Ministarstvo odbrane Rusije 26. marta saopštava da je prva faza vojne operacije u Ukrajini “generalno” završena i da će se ruske snage nadalje usredsrediti na oslobađanje regiona Donbasa, gdje su operacije nastavljene.
Kako je tada navedeno, proruske snage držale su pod kontrolom 93 odsto regiona Luganska i 54 odsto Donjecka.
Tokom zime, ukrajinska energetska mreža je znatnim dijelom razorena. Rusija je u više talasa gađala ukrajinsku energetsku infrastrukturu. Samo 15. novembra 2022. sa 85 projektila.
Druga faza specijalne operacije
U onome što je predstavljeno kao druga faza specijalne operacije, pošto su borbe u Mariupolju bile pri kraju, krajem aprila i tokom maja pažnja invazionih trupa je usmjerena na potez Mikolajev Odesa, uglavnom raketnim dejstvima. Meta su najviše objekti infrastrukture, posebno izgleda aerodromi.
Krajem 2022. Ukrajinci pokreću kontraofanzive na jugu i jugoistoku. Prema Harkovu ofanziva Ukrajinaca počela je još septembra.
Herson je prepušten, stari dio grada, Ukrajincima, 9. novembra. Naloženo je povlačenje na istočnu obalu Dnjepra. Ukrajinske trupe u Herson ulaze 11. novembra.
Paralelno, Rusija je proglasila aneksiju, pripajanje, četiri regiona jugoistočne Ukrajine, Donjecka, Luganska, Zaporožja i Hersona.
Okvirno, 20 odsto teritorije Ukrajine, juna 2022. nalazi se pod kontrolom ruskih trupa. U tom periodu, prema procjenama, oko osam miliona građana Ukrajine je interno raseljeno. Zemlju je tokom prve godine ratnih dejstava, napustilo oko 8,2 miliona ljudi.
Rezolucija UN i ekonomske sankcije
Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je rezolucije kojima je vojna akcija Rusije u Ukrajini osuđena, 2. marta 2022. i 23. februara 2023.
Postupno su uvođene sve obuhvatnije ekonomske sankcije. Više od 1.000 zapadnih preduzeća povuklo se iz Rusije. Pokazalo se međutim da je u tom smislu Rusija bila valjano pripremljena. Izvoz energenata je preusmjeren. Indija je recimo prihvatila širok uvoz goriva iz Rusije.
Ekonomske sankcije prema Rusiji doživjele su potpuni fijasko. Odnosno, utisak je da su posljedice teže u zemljama Evropske Unije, makar u onima koje su zavisile od gasa iz Rusije.
Gasovod Sjeverni tok izgrađen s ciljem snabdijevanja Njemačke, preko Baltika, oštećen je 26. septembra 2022. u vodama danskog ostrva Bornholm. Njemačka je prethodno već objavila da ga neće koristiti, do daljnjeg, vjerovatno pod pritiskom.
Međunarodni krivični sud u Hagu (ICC) 17. marta 2023. izdao je nalog za hapšenje predsjednika Putina i njegove saradnice, zbog, navodno, nezakonite deportacije djece.
Nakon povlačenja iz Hersona i poraza kod Harkova, ruske trupe se prvih mjeseci i prolejća 2023. koncentrišu na zauzimanje Bahmuta, u oblasti Donjecka.
U junu 2023. Ukrajinci pokušavaju kontraofanzivu na jugoistoku, bez mnogo uspjeha. Dana 24. juna, Vagner grupa započinje pobunu protiv Moskve, makar protiv vojnog vrha. Uslijediće marš vojnih vozila prema sjeveru, obustavljen 25. uveče. Zapovjedniku Vagner grupe, koja se posebno uspješnom pokazala u borbama oko Bahmuta, obećano je utočište u Bjelorusiji.
Pomorska baza Sevastopolj gađana je 12. septembra 2023. Navodno su oštećena dva ruska vojna plovila. Desetak dana kasnije raketama je napadnut Štab ruske Crnomorske flote u Sevastopolju. Potom, 26. decembra napadnut je i navodno uništen veliki ruski desantni brod u bazi u Feodosiji, Novočerkask. Još 14. aprila 2022. komandni brod ruske Crnomorske flote Moskva potopljen je Krimski most, glavna veza Kerča i Krima, oštećen je bar u dva navrata. Ukrajinci su ga napali 8. oktobra 2022. i ponovo 17. jula 2023. godine.
Pokušaj ofanzive Ukrajinaca na jugu novembra/decembra 2023. ispostavio se kao fijasko.
Avdejevka, veliko ukrajinsko uporište u oblasti Donjecka, pala je 17. februara 2024. Bio je to važan uspjeh ruskih snaga.
Ukupno, više od sedamdeset zemalja slalo je pomoć Ukrajini, u ovom ili onom obliku. Čak pedesetak uputilo je pomoć u naoružanju ili vojnoj opremi.
Evropska Unija, dostavila je tako pomoć u vrijednosti 3,1 milijarde evra, dok su SAD, koliko se zna, poslale pomoć u vrijednosti 29,3 milijarde dolara Ukrajini.
Naizgled paradoksalno, napad na Ukrajinu doveo je do daljeg širenja NATO. Tradicionalno neutralne zemlje Finska i Švedska zatražile su prijem. Finska je postala članica aprila 2023.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu