Hiperbarična medicina se zasniva na prirodnom lijeku: čistom (100%) medicinskom kiseoniku koji se primjenjuje pod uvećanim ili hiperbaričnim pritiskom (većem od atmosferskog koji iznosi 1 bar) u tzv. hiperbaričnim komorama.
Želeći da ukaže na izuzetan značaj primjene hiperbarične medicine u svakodnevnoj praksi, na prvom međunarodnom kongresu iz oblasti kliničke primjene HBO održanom u Amsterdamu septembra 1963. godine, dr J. H. Jakobson iz bolnice Maunt Sinaj svoje izlaganje započeo je riječima: “Primjena kiseonika pod povišenim pritiskom, višim od atmosferskog pritiska, predstavlja napredak koji se po značaju može porediti sa otkrićem transfuzije krvi i antibiotika”.
Prvi put u istoriji medicine sa primjenom gasa pod pritiskom u liječenju medicinskih poremećaja, daleke 1662. godine započeo je britanski sveštenik po imenu Henshau, koji je konstruisao neku vrstu preteče današnje barokomore, „domicilijum“, zatvorenu komoru sa ventilima za kontrolu protoka vazduha, koja je korištena za stvaranje hiper i hipobaričnih uslova.
Bez jasnih dokaza, Henshau iznosi pretpostavke da akutni poremećaji u organizmu čovjeka, svih vrsta, mogu imati koristi od primjene povećanog pritiska gasa, a najviše poremećaji disanja i varenja.
Sve do 1830. vlada zatišje u oblasti primjene barokomora, kada se sljedećih godina dešavaju velike promjene u razvoju hiperbarične medicine.
Godine 1837. Pravaz je sagradio veliku hiperbaričnu komoru koja je najčešće primjenjivana za liječenje plućnih bolesti, kao i naizgled nepovezanih bolesti kao što su gluvoća, kolera, rahitis i konjunktivitis.
Francuski hirurg Fonten projektuje pokretnu barokomoru, čiji rad se zasnivao na povećanju pritiska vazduha u komori. Tim postupkom Fonten je povećavao količinu kiseonika u krvi bolesnika za vrijeme davanja azot-oksidula kao anestetika, čime je sprečavao pad nivoa kiseonika u krvi, što se često događalo prilikom hirurških zahvata u dubokoj anesteziji.
U ovoj komori obavljeno je sedam operacija u roku od tri mjeseca. Uspjeh je bio veliki i ova metoda liječenja se sve više primjenjivala.
Za početak savremene hiperbarične medicine i masovniju upotrebu barokomora uzima se 1937, kada su Benke i Šeiv počeli da koriste hiperbaričnu komoru za liječenje dekompresione bolesti ronilaca, a nešto kasnije i pilota u toku Drugog svetskog rata.
Berm u Holandiji 1956. izvodi prvu operaciju na srcu u specijalnoj hiperbaričnoj komori, a iste godine u Evropi počinje i sve učestalija primjena hiperbaričnih komora u medicinskoj praksi.
Kiseonik je osnovni element koji nas održava u životu. Čak 90% dnevne energije dobijamo kiseonikom, a ostatak hranom i vodom.
Većina zdravstvenih problema s kojima se danas srećemo su posljedica nedostatka kiseonika na ćelijskom nivou.
Udisanje 100% kiseonika na pritisku od 3 ATA (304 kPa) pritisak kiseonika u arterijskoj krvi može da se poveća do 2.000 mmHg (ili za 20 puta), a pritisak kiseonika u tkivima do oko 500 mmHg (ili za oko 8-10 puta), što omogućava isporuku 60-68 ml kiseonika po litru krvi. U poređenju sa 3 ml/l (koliko ona iznosi na atmosferskom pritisku), ova količina kiseonika (rastvorena u krvnoj plazmi) je dovoljna da podrži normalno disanje u tkivima bez doprinosa kiseonika iz hemoglobina (ili bez eritrocita).
Kako kiseonik rastvoren u krvnoj plazmi (kao nestišljivoj tečnosti) može dospjeti i do fizički najudaljenijih područja, u kojima je bolešću ograničen protok eritrocitima (kao korpuskularnim elementima promjera 7,8 μm h 2,4 μm), on može da omogući oksigenaciju tih područja, čak i sa oštećenim transportom kiseonika hemoglobinom, kao što je to slučaj kod trovanja ugljen-monoksidom ili teške anemije.
Liječenje hiperbaričnom oksigenoterapijom po savremenim smjernicama preporučuje se za sljedeće dijagnoze:
– Post-COVID-19 sindrom
– Dekompresijska bolest
– Akutno otrovanje s CO ili COHb > 20%, cijanidima, pesticidima, nitritima i CCl4
– Gasna embolija
– Gasna gangrena (klostridijska infekcija)
– Akutne traumatske ishemije (posebno crush i compartment sindromi)
– Iznenadna gluhoća i sljepilo
– Disbarična nekroza kosti
– Bellova pareza
– Glaukom otvorenog ugla
– Hronični refraktorni osteomijelitis
– Dijabetičko stopalo i dijabetička gangrena (gradus 2 po Wagneru)
– Druge rane koje sporo zarastaju
– Trofički i ishemijski ulkusi
– Ugroženi kožni režnjevi
– Opekotine i smrzotine
– Druge subakutne ishemije
– Anemija zbog akutnog teškog iskrvarenja – ako ne postoji mogućnost transfuzije
– Nekrotizirajuće i anaerobne infekcije
– Radionekroza tkiva
– Ulcerozni kolitis i Chronova bolest
– Mb Burger i Mb Raynaud
– Cerebralni apsces
– Postoperacioni i paralitički ileus
– Aseptična nekroza kosti
– Radijacijska oštećenja koštanih i mekih tkiva
Difuzno povećan nivo kiseonika u ćelijama na račun fizički rastvorenog kiseonika u plazmi smanjuje zapaljensku reakciju u tkivima uklanjanjem hipoksije, obima i brzinu rastvaranja mjehurića vazduha u krvi i tkivnim tečnostima, što dovodi do njihovog bržeg odstranjivanja iz organizma.
Uvećava odbrambenu sposobnost organizma tako što povećava fagocitnu sposobnost leukocita, ima direktno bakteriostatsko i baktericidno dejstvo najviše izraženo kod anaeroba (ometanjem metabolizma na kiseonik osetljivih mikroorganizama).
Aktiviranjem hipoksijom narušenog procesa biosinteze i regeneracije omogućava zarastanje hroničnih rana (kroz bolju produkciju kolagena koji predstavlja osnovu za brzu regeneraciju rana) i stimulacijom kapilarne proliferacije u kostima koja izaziva osteoklastičnu aktivnost i uklanja nekrotično i infekcijom oštećeno koštano tkivo.
Stimuliše detoksikaciju i deblokiranje toksinima aktiviranog hemoglobina, mioglobina i citohromoksidaze, što je značajno kod trovanja ugljen-monoksidom i drugim otrovnim gasovima i parama.
Poboljšava provodljivost živaca (regeneracijom omotača) i smanjuje njihov spazam, a djeluje i antistresno.
Kod sportista djeluje na brži oporavak nakon povreda i brže sticanje psihofizičke kondicije uklanjanjem mliječne kiseline i drugih produkata metabolizma u mišićima u toku intenzivnog rada.
Primjenjena terapija kiseonikom neposredno prije izlaganja većim naprezanjima, povećava radnu sposobnost za oko 20%, a izdržljivost za 35%, više sati nakon terapije.
Postoji nekoliko bolesti ili stanja pri kojima je primjena hiperbarične oksigenoterapije otežana ili kontraindikovana.
Apsolutna kontraindikacija je neliječeni pneumotoraks dok ostale kontraindikacije procjenjuje ljekar pri prvom pregledu.
One mogu uključivati: emfizem, klaustrofobija, opstruktivna bolest pluća, astma, povišena tjelesna temperatura, hronični sinusitis, infekcije gornjeg respiratornog trakta itd.
Tretmani kiseonikom primjenjuju se sve više i u estetske svrhe. Korištenje hiperbarične komore je anti age tretman.
– potpomaže stimulaciju kolagena;
– liječenje akni;
– smanjuje pojavu bora, pigmentacija i oštećenja od sunca;
– smanjuje pojavu i vidljivost ožiljaka, strija i celulita;
– brži oporavak nakon estetskih intervencija;
– prilikom svakog tretmana gubi se od 400 do 600 kalorija;
– poboljšava se tekstura i tonus kože;
– smanjuje opadanje kose.
Bolnica S.TETIK u ponudi ima dvije hiperbarične komore proizvođača OXYHELP, jednu ležeću za jednu osobu i jednu premium za četiri osobe. Sve komore su opremljene audio i video sistemima kako bi pacijentu pružile maksimalnu uslugu i udobnost.
Unutar komore uređen je sistem ventilacije i klimatizacije, a pojedinac je sve vrijeme pod nadzorom kvalifikovanog operatera.
(Autor teksta je dr Jovana Mitrović)
A.E.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu