Podignut je na mjestu gdje su, nakon Mašićke bune 1809. godine, pogubljena desetorica Srba sa starim sveštenikom na čelu, tako da je hram postao i svojevrsni memorijalni spomenik tim stradalnicima.
Akademski umjetnici Svetislav Strala, Petar Suhačev, Veljko Stanojević i Jaraoslav Kratina, te majstor rezbarija Dragutin Barac, živopisali su i dekorisali unutrašnjost crkve, a Strala je spoljašnjost hrama, od kupole do prizemlja, ukrasio jedinstvenom kamenom ornamentikom sa motivima iz okoline Banjaluke.
Istovremeno su tekli i radovi na postavljanju ozvučenja, električnih instalacija, uređaja za upravljanje zvonjavom i jedinstvenog četvorostranog električnog časovnika na 42 metra visokom zvoniku.
Hram je svečano osveštan na Spasovdan, 18. maja 1939. godine, u sumrak Drugog svjetskog rata, i to uz kumovanje tada već bivšeg bana Milosavljevića. Međutim, sreća banjalučkih pravoslavaca nije trajala ni pune dvije godine, jer su 12. aprila 1941. godine njemački avioni bacili na ovu bogomolju razorne bombe od kojih je jedna eksplodirala u samom oltarskom prostoru i oštetila cijelu građevinu. Iako se objekat mogao popraviti, ustaška uprava je naredila njegovo zatiranje. Nova komunistička vlast je 1946. godine na tom mjestu podigla Spomenik palim borcima. Početkom 1992. godine taj partizanski spomenik je izmješten, a patrijarh srpski Pavle je osveštao zanovljene temelje hrama.
Pošto je u međuvremenu u Aleji Svetog Save podignuta slična crkva (znatno nižeg zvonika) posvećena Svetoj trojici, porušeni objekat se obnavljao u autentičnom izdanju, ali pod drugim imenom – Hram Hrista Spasitelja. Inače prva liturgija u tada nedovršenom hramu održana je 26. septembra 2004. godine. Hram Hrista Spasitelja osveštan je na Spasovdan 28. maja 2009. godine, uz činodejstvo petnaest vladika i prisustvo hiljade vjernika. Polovinom sljedeće, 2010. godine, sjeverno od Hrama, prema glavnom ulazu u Banski dvor, postavljeni su ostaci starog hrama, kao kameno svjedočanstvo na bezumlje minulih vremena.
Crkva je sagrađena od najplemenitijeg kamena sa Bliskog istoka, tzv. travertin u bojama (crveni i žuti) koji nastaje vulkanskim erupcijama. Na fasadi hrama se nalaze portali, rozete, stubovi, krstovi, bifole arhivolte koje su rađene od kararskog bijelog mermera. Stubovi (šest velikih i četiri mala) su napravljeni od granita iz mjesta Đadone, Sardinija.
Pozlaćeni lim kojim su pokrivene kupole ne rđa, a izrađen je po ruskoj tehnologiji. Zvona su izrađena u Insbruku kao što su bila zvona i u porušenoj crkvi. Ugrađena je i najsavremenija elektronika za zvonjenje. Danas crkva Hrista Spasitelja predstavlja jednu od najljepših i najvećih arhitektonskih ostvarenja pravoslavnih hramova na Balkanu, stoji u knjizi Banjaluka – Alejama prošlosti i sadašnjosti.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu