Izgradio ju je car Justinijan I u Carigradu i jasno je da je u pitanju Aja Sofija. Preživjela je zemljotrese i požare, ali ne i sultana Mehmeda II. Skoro cijeli milenijum njome su se dičili hrišćani, a onda je postala simbol islama.
Početkom 6. vijeka Carigrad je bio središte Vizantijskog carstva, ali se suočavao sa unutrašnjim nemirima. Godine 532, tokom vladavine cara Justinijana I, izbila je pobuna Nika, jedan od najznačajnijih ustanaka u istoriji Carstva. Pobuna je dovela do velikih razaranja, uključujući uništenje tadašnje crkve Aja Sofije. Nakon gušenja pobune, Justinijan je odlučio da izgradi novu, još veličanstveniju, koja bi simbolizovala obnovu i moć Carstva. Ta crkva postaće kasnije najpoznatija džamija u svijetu.
Za realizaciju ovog ambicioznog projekta, Justinijan je angažovao dvojicu istaknutih naučnika i arhitekata: Antemija iz Trala i Izidora iz Mileta. Obojica su bili poznati po svojim matematičkim i inženjerskim vještinama, što je bilo ključno za dizajn i izgradnju tako složene građevine. Njihov zadatak bio je da stvore neviđenu strukturu koja bi kombinovala funkcionalnost i estetiku.
Brza izgradnja i inovativan dizajn
Uprkos veličini i složenosti projekta, izgradnja nove Aja Sofije, koja se nalazi u današnjem Istanbulu u Turskoj, trajala je izuzetno kratko – samo pet godina i deset mjeseci – od 532. do 537. godine. Ova brzina gradnje bila je nevjerovatna za to doba i svjedoči o izvanrednoj organizaciji i posvećenosti svih uključenih.
Jedan od najimpresivnijih elemenata Aja Sofije jeste njena centralna kupola, prečnika oko 32 metra i visine približno 55 metara. Kupola se oslanja na četiri masivna stuba preko pandantifa, što omogućava prelaz sa kvadratne osnove na kružnu kupolu – inovacija koja se smatra prekretnicom u istoriji arhitekture.
Materijali i ukrasi
Za izgradnju su korišćeni najkvalitetniji materijali iz raznih dijelova Carstva. Unutrašnjost je ukrašena raznobojnim mermerom, uključujući zeleni i bijeli mermer, kao i purpurni porfir. Zidovi i svodovi bili su prekriveni zlatnim mozaicima, koji su reflektovali svjetlost i stvarali utisak nebeskog sjaja unutar crkve.
Prema istoričaru Prokopiju, car Justinijan je, zadivljen ljepotom dovršene crkve, uzviknuo: “Solomone, nadmašio sam te!” Ova izjava odražava carev ponos i uvjerenje da je stvorio građevinu koja nadmašuje čak i legendarni Solomonov hram.
Preživjela požare, zemljotrese i političke promjene
Aja Sofija je vijekovima služila kao glavna crkva Vizantijskog carstva i sjedište carigradskog patrijarha. Njena jedinstvena arhitektura poslužila je kao inspiracija za mnoge kasnije crkve i džamije širom svijeta.
Ipak, tokom srednjeg vijeka pretrpjela je ozbiljna oštećenja tri puta: prvi put 856. godine tokom velikog požara u gradu, zatim zbog zemljotresa 989. godine, a zatim i nakon još jednog požara 1.346. godine, poslije čega je ponovo obnovljena.
Godine 1.453. Osmanlije su osvojile Carigrad, ali crkva nije bila oštećena. Sultan Mehmed II odmah ju je pretvorio u džamiju, dok su hrišćanski relikvijari prodati ili pretopljeni zbog vrijednih metala.
Promjene kroz vijekove
Od svog završetka u 6. vijeku pa do danas, Aja Sofija je doživjela brojne promjene. Nakon Četvrtog krstaškog rata 1.204. godine, bila je opljačkana i pretvorena u katoličku katedralu, ali su je Vizantinci ponovo preuzeli 1.261. Osmanlije su je nakon osvajanja Carigrada 1.453. godine pretvorile u centralnu džamiju grada, pri čemu su hrišćanski mozaici ili uklonjeni ili prekriveni malterom, dok su dodati minareti i drugi islamski elementi. Tokom 20. vijeka, pod vođstvom Mustafe Kemala Ataturka, Aja Sofija je postala muzej i simbol turske sekularizacije, da bi 2020. godine ponovo bila proglašena džamijom, prenosi ŽenaBlic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu