Zašto Tramp govori o ovome i zašto baš sada?
Grenland, najveće ostrvo na svijetu, nalazi se na Arktiku. Najrjeđe je naseljena teritorija na svijetu. Oko 56.000 ljudi živi tamo, uglavnom domorodaca Inuita.
Oko 80 odsto teritorije je pokriveno ledom, što znači da ljudi mahom žive na jugozapadnoj obali, oko glavnog grada Nuk.
Kao autonomna danska teritorija, Grenland je takođe vojna baza Danske i Amerike. Ekonomija se uglavnom oslanja na ribarenje. Državna pomoć danske vlade čini jednu petinu grenlandskog BDP, piše BBC njuz.
Posljednjih godina sve je veće interesovanje za prirodna bogatstva ove teritorije, između ostalog i za rudarenje rijetkih minerala, uranijuma i gvožđa. Oni mogu postati dostupniji zbog globalnog zagrijavanja, jer se topi sve više leda na Grenlandu.
Kakav status ima Grenland?
Geografski pozicioniran unutar Sjeverne Amerike, Grenland posljednjih oko 300 godina kontroliše Danska, koja je udaljena skoro 3.000 kilometara.
Ovo ostrvo je bilo kolonija do polovine 20. vijeka. Tokom većeg dijela tog perioda bilo je izolovano i siromašno. Postalo je dio Kraljevine Danske 1953. godine, kada su Grenlanđani postali danski građani.
Na referendumu održanom 1979. godine Grenland je dobio pravo da odlučuje o većini unutrašnjih pitanja, dok je Danska zadržala kontrolu nad spoljnom politikom i odbranom.
Zašto je Grenland važan Americi?
Amerika je godinama imala bezbjednosni interes na Grenlandu.
Pošto je nacistička Njemačka okupirala kopnenu Dansku tokom Drugog svjetskog rata, Amerika je napala Grenland i uspostavila vojne i radio stanice na cijeloj teritoriji.
Američke snage ostale su i poslije rata na Grenlandu. Amerika od tada upravlja Pitufik svemirskom bazom, ranije poznatom kao Tula vazduhoplovna baza.
Odbrambeni sporazum sa Danskom, iz 1951. godine, obezbijedio je Americi značajnu ulogu u odbrani njene teritorije, između ostalog i pravo da gradi i održava vojne baze.
– Ako Rusija želi da pošalje projektile ka Americi, najkraća putanja za nuklearno oružje je preko Sjevernog pola i Grenlanda. Zato je Pitufik svemirska baza izuzetno važna u odbrani Amerike – rekao je Mark Džejkobsen, vanredni profesor na Kraljevskom fakultetu danske odbrane.
Kina i Rusija takođe grade vojne kapacitete na Arktiku posljednjih godina, navodi se u radu Arktičkog instituta. U radu se poziva Amerika da nastavi da širi prisustvo na Arktiku kako bi napravila kontratežu rivalima.
Lars Loke Razmusen, danski ministar spoljnih poslova, rekao je da je Danska otvorena za razgovor s Amerikom, dodajući da je interes Vašingtona u regionu “legitiman”.
– Vidimo da se Rusija naoružava. Vidimo i da Kina počinje da se interesuje – naveo je on.
Tramp je takođe vjerovatno zainteresovan za rudarenje, rekao je profesor Džejkobsen.
– Danas postoji poseban interes za rijetke minerale kojih ima na jugu Grenlanda, a koji nisu još iskopavani. Oni su izuzetno važni za razne tehnologije, od mobilnih telefona do vjetro-turbina – objašnjava on.
Da li Amerika želi potpunu kontrolu nad Grenlandom?
Tramp tvrdi da je kontrola nad Grenlandom važna za američku nacionalnu i ekonomsku bezbjednost.
Iako riječi izabranog američkog predsjednika mogu izgledati neobično, američki lideri su tokom više od jednog vijeka pokušavali da preuzmu ovu teritoriju.
– Amerika je pokušala nekoliko puta da istjera Dance sa Grenlanda i preuzme ga kao dio Amerike, ili da bar imaju potpuno tutorstvo nad Grenlandom – rekao je Lukas Vaden, autor njuzletera 66° North, o arktičkoj bezbjednosti.
Pošto je Amerika kupila Aljasku od Rusije, državni sekretar Vilijam H. Sivord vodio je pregovore 1867. godine da kupi Grenland od Danske, ali dogovor nije sklopljen.
Amerika je 1946. godine ponudila 100 miliona dolara za ovu teritoriju, ocjenjujući da je ona vitalno važna za nacionalnu bezbjednost, ali je danska vlada to odbila.
Tramp je takođe pokušao da kupi Grenland tokom prvog mandata. Danska i grenlandska vlada su odbacile ovu ponudu iz 2019. godine, rekavši: “Grenland nije na prodaju”.
Šta Grenlanđani misle?
Kuno Fenker, član Inatsisartuta, grenlandskog parlamenta, reko je da Trampove komentare ne vidi kao prijetnju.
Fenker, koji podržava nezavisnost Grenlanda, kazao je za BBC da Grenland kao suverena teritorija može da izabere da sarađuje s Amerikom na odbrani.
Kada je Tramp prvi put pomenuo ideju o kupovini Grenlanda 2019, mnogi stanovnici su rekli za BBC da su protiv ovog prijedloga.
– To je veoma opasna ideja – rekao je Dines Mikaelsen, turistički vodič, koji je rođen i odrastao na istoku Grenlanda.
– On se prema nama odnosi kao prema robi koju može da kupi. On čak i ne razgovara sa Grenlandom; on razgovara sa Danskom o kupovini Grenlanda – upozorila je Aleka Hamond, prva premijerka Grenlanda.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu