Više o osnivanju i razvoju ovog kulturnog hrama za „Euro Blic“ rekla je Ljiljana Čekić, doktor nauka o dramskim umjetnostima i glumica Narodnog pozorišta RS. Njen doktorski rad bilo je upravo „Osnivanje i umetnički razvoj Narodnog pozorišta Vrbaske banovine (1930-1934)“.
Recite nam više o osnivanju Narodnog pozorišta Republike Srpske?
Banjaluka je 1929. godine podjelom Kraljevine na banovine postala administrativni centar Vrbaske banovine i kao takva morala je da ima određene kulturne institucije, kao što su pozorište, muzej, biblioteka. S obzirom na to da nije imala profesionalno pozorište, ono je osnovano. Narodno pozorište Vrbaske banovine je bilo prvo profesionalno pozorište i najznačajnija kulturna institucija na prostoru Vrbaske banovine. Utemeljeno je sa ciljem da prosvećuje narod na teritoriji cele Banovine. Banjaluka je bila jedini banovinski centar koji nije imao pozorište, pa je moralo da bude osnovano i to nije bila nikakva samoinicijativna ideja Tise Milosavljevića, kao što često čujemo u javnosti. Ban Milosavljević je bio briljantan izvršilac zadataka koje je dobijao od Kralja Aleksandra I Karađorđevića. Pozorište je bilo samo jedan u nizu zadataka koji je Milosavljević izvršio u neverovatno kratkom roku. Zgradu je projektovao Josif Goldner, a zidana je od 1933. do 1934. kada je useljena.
Koje su prve predstave koje su igrale na sceni Pozorišta?
Svečana premijera održana je 18. 10. 1930. Na prvoj premijeri odigrane su tri jednočinke rodoljubivog jugoslovenskog karaktera. „Hadži Loja“ Branislava Nušića, „Hej Sloveni“ Riste Odavića i „Povratak“ Budimira Švabića. Predstave je režirao Dušan Radenković.
Narodno pozorište je od svog osnivanja više puta promijenilo ime. Kada se to dešavalo i zašto?
Mijenjalo je ime kada god su to istorijsko-političke okolnosti nalagale. Zvalo se Narodno pozorište Vrbaske banovine, Banovinsko narodno pozorište Kralj Petar I veliki oslobodilac u Banjaluci, Hrvatsko državno kazalište (u vrijeme NDH), Narodno pozorište u Banjaluci, Okružno narodno pozorište, Narodno pozorište, Narodno pozorište Bosanske Krajine i Narodno pozorište Republike Srpske.
Postoje li zapisi o reakcijama građana i samoj svečanosti posjećivanja pozorišta?
Pozorište je osnovano u vreme Šestojanuarske diktature i mišljenje građana nije objavljivano u štampi.
Ko su glumci koji su se prvi pojavili na sceni Pozorišta?
Prvi ansambl je činilo deset glumica i jedanaest glumaca. Bili su to: Carka Jovanović, Ivka Radenković, Kosara Rajčević, Marica Afrić, Ljubica Jovanović, Pava Sluka, Ružica Bogdanović, Zlata Kovačević, Kosara Pavlović, Tereza Fogl, Miloš Rajčević, Dobrivoje Radenković, Dušan Mitrović, Vjekoslav Afrić, Radenko Almažanović, Dragan Jovanović, Jozo Bakotić, Žarko Joković, Emil Kutijaro, Nikola Stojanović i Momir Andrić.
Pozorište je prošlo kroz mnoge nedaće i čak dva rata. Kako je izgledala banjalučka pozorišna scena u tom periodu?
Izgledala je onako kako je mogla. Ratne okolnosti inhibiraju normalan rad pozorišta. Povećana je kontrola nad repertoarom i pozorište postaje jedan od neskrivenih instrumenata vlasti. Za vrijeme Drugog svjetskog rata postoje dva dominantna perioda, kada je uprava bila hrvatska i kada je bila muslimanska. Sa scene su nestali svi tekstovi srpskih autora, čak i Nušić. U ansamblu nije bilo Srba. U zgradi pozorišta su jedno vrijeme bile smještene ustaše koje su izvršile pokolj u Šargovcu i Drakuliću. Možemo samo pretpostaviti kakav strah je vladao u pozorišnom prostoru i u redovima ljudi koji nisu bili nacionalno ugroženi. Zanimljivo je da je u sezoni 1942/43 upravnik bio Tomislav Tanhofer, koji će poslije rata postati profesor glume na beogradskoj Akademiji umetnosti.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu