Sada, dok Tel Aviv i Teheran razmjenjuju vatru, a Amerika razmatra ulazak u sukob, nije zgoreg posjetiti se kako je nastao Izrael, samim tim i dokle sežu korijeni sukoba na Bliskom istoku.
Tokom vijekova, Jevreji su živjeli u egzilu, često suočeni sa progonom. Krajem 19. vijeka pojavio se cionizam – sekularni politički pokret koji je pozivao na ponovno uspostavljanje jevrejske domovine u Palestini.
Nacistički genocid tokom Drugog svjetskog rata nad šest miliona Jevreja u Evropi stvorio je ogroman moralni i politički pritisak na jevrejsku zajednicu.
Oni koji su preživjeli Holokaust nisu imali gdje da odu zbog globalnih imigracionih ograničenja i britanske politike u Palestini. Tako su Ujedinjene nacije (UN) 1947. godine predložile podjelu Palestine na:
Jevrejsku državu
Arapsku državu
Jerusalim pod međunarodnom upravom
Jevreji su prihvatili plan, a arapski lideri su ga odbacili, smatrajući to kolonijalnom nepravdom.
Dok se Britanija spremala za povlačenje, jevrejski zvaničnici, predvođeni Davidom Ben-Gurionom, proglasili su Državu Izrael 14. maja 1948. godine.
U roku od nekoliko sati, Amerika i Sovjetski Savez su priznali novu državu. Sljedećeg dana, pet arapskih zemalja (Egipat, Jordan, Sirija, Liban i Irak) su izvršile invaziju na Izrael.
Arapsko-izraelski rat 1948. godine je u Tel Avivu poznat kao Rat za nezavisnost, a među Palestincima kao Nakba (katastrofa).
Izrael je pobijedio u ratu i proširio svoju teritoriju izvan linija podjele UN.
Profil Izraela: Mapa, broj stanovnika, religija
Glavni grad je Jerusalim, što je sporno na međunarodnom nivou, pa mnoge zemlje priznaju Tel Aviv u diplomatske svrhe.
Teritorije koje kontroliše Izrael uključuju Zapadnu obalu (djelimično pod kontrolom), Gazu (pod kontrolom Hamasa, ali sada pod opsadom Izraela), Golansku visoravan (anektirana od Sirije), Istočni Jerusalim (anektiran, nije međunarodno priznat).
🔆Israel Land border disputes
– Gaza strip : Israel + Egypt – West Bank : Israel + Jordan – Golan Heights : Israel + Syria
Follow👉 @UPSC_MAP pic.twitter.com/jdoqCsHJpY
— UPSC Map (@UPSC_MAP) January 7, 2025
Broj stanovnika: Približno 9,8 miliona (zaključno sa 2025. godinom)
Etničke grupe: Jevreji 74%, Arapi 21%, ostali 5%
Jezici: hebrejski (zvanični), arapski (poseban status), engleski i ruski široko rasprostranjeni
Dijaspora: Postoji velika jevrejska dijaspora, posebno u SAD, Francuskoj, Rusiji i Latinskoj Americi
Religija: Judaizam kao vodeća, ali ima stanovnika islamske i hrišćanske veroispovesti
Površina: 22.145 km²
Političko vođstvo
U Izraelu je zastupljena parlamentarna demokratija. Trenutni predsjednik je Isak Hercog, mada je to prilično ceremonijalna uloga.
Premijer, odnosno čovjek koji već decenijama vedri i oblači u Izraelu, jeste Benjamin Netanjahu.
Parlament – Kneset, ima 120 članova.
Moćna vojska Izraela
U Izraelu, kao zemlji koja je često u ratovima, postoji obavezan vojni rok. Za muškarce je 2,5 godine, a za žene dvije godine. Aktivnih vojnika ima oko 200.000, a čak 450.000 rezervista.
Izraelska vojska se podijeljena na:
Kopnenu
Mornaricu
Ratno vazduhoplovstvo
Obavještajne jedinice (uključujući Jedinicu 8200)
Izrael posjeduje napredne tenkove (Merkava), stelt lovce F-35, dronove, precizno vođene rakete, odbrambeni sistem Gvozdenu kupolu (kratkog dometa), Davidovu praćku (srednjeg dometa), Strijelu (dugog dometa).
Takođe su među globalnim liderima u sajber sposobnostima.
Mosad, izraelska obavještajna agencija
Prva asocijacija na Izrael za mnoge je obavještajna agencija Mosad.
Njeni zadaci su prikupljanje stranih obavještajnih podataka, tajne operacije, borba protiv terorizma.
Poznate operacije uključuju hvatanje visokog nacističkog oficira Adolfa Ajhmana (1960) u čijoj nadležnosti je bilo proganjanje i uništavanje Jevreja, sabotažu iranskog nuklearnog programa, atentat na neprijateljske ličnosti u inostranstvu.
Moto Mosada je: gdje nema savjeta, narod propada, a u mnoštvu savjetnika ima spasenja.
Ekonomija i strateški prioriteti
Glavni sektori izraelske ekonomije su sajber sfera, vještačka inteligencija, softver, poluprovodnici. Izrael je u svijetu poznat kao “startap nacija”. Takođe je fokus na odbrambenoj industriji, ali i poljoprivredi.
Izrael najviše iznosi tehnologiju, dijamante, oružje, farmaceutske proizvode, kao i poljoprivredne proizvode.
Strateški prioriteti su:
Nacionalna bezbjednost
Održavanje vojne i tehnološke nadmoći
Borba protiv terorizma i prikupljanje obavještajnih podataka
Ekonomske inovacije i rast visoke tehnologije
Očuvanje jevrejskog identiteta
Da li Izrael ima nuklearno oružje
Tel Aviv zvanično niti potvrđuje, niti negira da posjeduje nuklearno oružje.
Kako Izrael nije potpisnik Sporazuma o neširenju nuklearnog oružja, spekuliše se da ima arsenal od 80 do 90 nuklearnih bojevih glava.
Benjamin Netanjahu Bibi
Kada je riječ o razumevanju Izraela, posebnu pažnju treba posvetiti Netanjahuu ili kako ga brojni lideri zovu – Bibiju. On je rođen 21. oktobra 1949. godine u Tel Avivu i pripada desnom političkom spektru.
Služio je u elitnoj Sajeret Matkal jedinici i učestvovao u misijama visokog rizika krajem 1960-ih i početkom 1970-ih.
Njegov brat Jonatan Netanjahu ubijen je tokom napada na Entebe 1976. godine, što je događaj koji je oblikovao Netanjahuov pogled na svijket, terorizam i nacionalnu bezbjednost.
Njegova politička karijera tekla je ovako:
Izraelski ambasador u UN 1984–1988.
Poslanik Kneseta 1988.
Lider stranke Likud 1993.
Premijer Izraela 1996-1999.
Ministar finansija 2003–2005.
Povratak na čelo Likuda 2005.
Drugi put premijer 2009–2021.
Treći put premijer 2022-danas
Optužen je za korupciju, a nakon masakra koji je Hamas sproveo u Izraelu 7. oktobra 2023. godine, porodice otetih Izraelaca optužile su ga da ne mari za njih, već da je fokusiran na rat sa Hamasom.
Neprijatelji Izraela
Glavni neprijatelji Izraela su:
Iran
Hezbolah (militantna grupa sa sedištem u Libanu)
Hamas (palestinska islamistička grupa u Gazi)
Palestinski islamski džihad (PIJ)
Huti (milicija sa sedištem u Jemenu)
Militantne grupe u Iraku i Siriji (šiitske milicije)
Ove militantne grupe su povezane preko “Osovine otpora” koju predvodi Iran, dok Izrael održava jak savez sa SAD, nekim arapskim državama (kao što su UAE, Bahrein, Egipat) i sve neformalnije veze sa Saudijskom Arabijom (uprkos neuspesima nakon rata u Gazi 2023. godine).
Iran je definitivno jedna od najvećih i najmoćnijih zemalja na Bliskom istoku i jedna od vodećih sila koja oblikuje politiku jednog od najzapaljivijih regiona na svijetu, piše Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu