Ovaj lokalitet, koji predstavlja značajno praistorijsko naselje u balkanskim okvirima, a rasprostranjeno na teritoriji opštine Gradiška, 2006. godine proglašeno je nacionalnim spomenikom i upisano u Registar spomenika kulture Bosne i Hercegovine prve kategorije.
Razlog današnjeg smještaja otkrivenog materijala u tri muzeja (Zemaljski muzej BiH u Sarajevu, Muzej Republike Srpske u Banjaluci i Zavičajni muzej u Gradišci), vezan je za istorijat arheoloških iskopavanja. Početna istraživanja izvršili su kustosi Zemaljskog muzeja u Sarajevu.
Drugi svjetski rat doveo je do većeg prekida arheoloških istraživanja Donje Doline, sve do početka šezdesetih godina prošlog vijeka, kada Muzej Bosanske krajine otpočinje sistematska iskopavanja, a zatim i reviziona, koja su potrajala do 1981. godine. Manja, sondažna iskopavanja, zapravo i posljednja, izvršena su u dve kampanje 1982-1983, 1990. godine.
– Posjetiocima Muzeja Republike Srpske biće prezentovan materijal sa lokaliteta Donja Dolina, koji je arheološki istražio Muzej Bosanske krajine i koji se čuva u Praistorijskoj zbirci. Najstariji nalazi, uglavnom keramički, a u manjoj meri bronzani, datuju iz XIII vijeka stare ere i otkriveni su prilikom istraživanja Starijeg naselja iz poznog bronzanog doba. Za razliku od malobrojnih eksponata, koji predstavljaju svjedočanstvo Novog, sojeničkog naselja iz starijeg gvozdenog doba, obilje eksponata reprezentuje naselje na Gradini iz mlađeg gvozdenog doba, rekla je Slavica Arsenijević viši kustos arheolog, autor izložbe Donja Dolina, arheološka istraživanja i višedecenijski zaborav.
Kako ona objašnjava, kulturni slojevi na Gradini i grobni inventar sa nekropole, dokumentuju kontinuitet razvoja naselja gvozdenog doba, započetog u Starijem naselju, pripadnost istom stanovništvu, bez obzira na prisustvo keltskih elemenata u materijalnoj kulturi. Mogući su pojedinačni pljačkaški prodori Kelta, odnosno naseljavanja keltskih trgovaca, zanatlija i vojnih posada.
– Od oko hiljadu eksponata na izložbi najbrojniju grupu predstavljaju keramički predmeti, prije svega keramičke posude, uglavnom konzervisane, rekonstruisane i prikazane u cjelini, uz karakteristične fragmente. Brojni su i primjerci pršljenaka, tegova, kalemova i glačalica. Zanimljivu grupu, takođe keramičkih nalaza, predstavlja grupa od tridestak dječjih igračaka, kao poseban vid duhovne kulture u Donjoj Dolini i svjedočanstvo djetinjstva, igre i zabave, te edukacije – istakla je autorka.
Lokalitet Donja Dolina je jedan od najznačajnijih praistorijskih lokaliteta na Balkanu. Svjedoči o kontinuitetu naseljenosti i nepromijenjenom sastavu stanovništva od XIII vijeka stare ere do rimske okupacije.
– Ovo naselje je tokom gvozdenog doba predstavljalo značajno privredno, trgovačko, tranzitno i kulturno središte. Najstarije naselje u Donjoj Dolini iz poznog bronzanog doba pripisuje se nosiocima kulture polja sa urnama, srednjoevropskim doseljenicima ili osvajačima, možda autohtoncima, ali svakako osnivačima. Donjodolinci gvozdenog doba smatraju se nosiocima kulturne grupe Donja Dolina-Sanski Most, koja je na tlu Posavine, između ušća Une i Vrbasa, potrajala od početka VIII do kraja IV vijeka stare ere – objasnila je autorka.
Priča o Donjoj Dolini seže još dalje u prošlost, sudeći prema otkriću objekata i materijala iz ranog bronzanog doba i neolita na Gradini, kao i dalje u budućnost, što nagovještavaju malobrojni rimski nalazi iz III i VI vijeka.
Otvaranje ove tematske izložbe planirano je 8. aprila, a trajanje do kraja ove godine. Moguće je, prema ranijim dogovorima, da izložba gostuje u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu