Tri ličnosti, neposredni akteri tog događaja, izdvajaju se kao prvorazredno važne. To su Gavrilo Princip, nadvojvoda Franc Ferdinand i nadvojvotkinja Sofija atentator i njegove žrtve.
Nakon samog atentata Gavrilo Princip bio je lišen slobode, a uskoro se našao i u sudnici budući da je bio označen i optužen kao neposredni izvršilac atentata austrougarski carski par koji je kao svoju posljedicu imao smrtni ishod kod žrtava, piše Blic.
Imajući u vidu da je, po tada važećim austrougarskim zakonima, u trenutku atentata bio maloljetan, Gavrilo Princip je bio osuđen na jedinstvenu kaznu strogog zatvora u trajanju od 20 godina te je upućen u tamnicu u Terezienštatu (današnji Terezin na području Češke Republike) u kojoj je i preminuo 28. aprila 1918. godine usljed posljedica lošeg tretmana i psiho-fizičkog zlostavljanja kome je u kontinuitetu bio izložen.
Sjećanje na postupak Gavrila Principa koji je ubrzo bio iskorišćen kao neposredni povod za austro-ugarsku objavu neprijateljstava Srbiji, odnosno za izbijanje Prvog svjetskog rata, sačuvano je u brojnim istorijskim izvorima, ali i u svjedočanstvima i sjećanjima nekolikih savremenika.
Jedan od posebno značajnih i zanimljivih istorijskih i simboličkih momenata jesu sada već antologijski i legendarni stihovi koji se često citiraju i za koje se u našoj javnosti sa priličnom sigurnošću smatra da je njihov autor bio sam Gavrilo Princip.
Ti stihovi glase:
“Naše će sjene hodati po Beču,
lutati po dvoru, plašeći gospodu.ˮ
Na osnovu svjedočanstava savremenika, Gavrilo Princip je u dva maha ispisao te stihove, i to, prvi put, na poleđini vojničke šoljice (porcije) u vrijeme dok se nalazio u pritvoru u Sarajevu, a drugi put na zidu mračne i meljive ćelije u Terezinu u kojoj je boravio.
Na žalost, ta vojnička porcija nije sačuvana, dok se danas na zidovima njegove nekadašnje ćelije u Terezinu (koji je u međuvremenu pretvoren u muzej) više ne mogu vidjeti ti stihovi, navodno ranije urezani u samom zidu.
No, bez obzira na to što danas više ne raspolažemo materijalnim dokazima o tome da je Gavrilo Princip te stihove u dva navrata ispisao na površini i materijalu koji su mu stajali na raspolaganju, ono što istorijska nauka može da potvrdi odnosi se na to da on nije bio njihov autor.
Naime, najraniji slučaj pripisivanja autorstva nad bilo kakvim stihovima samom Gavrilu Principu nalazimo tek 1919. godine, bezmalo godinu dana poslije njegove smrti, i to u listu socijalističke provenijencije pod nazivom “Zvono” (god. II, br. 17, str. 1, objavljenom u Sarajevu 8. marta 1919. godine).
U navedenom broju tog socijalističkog glasnika objavljena je pjesma pod naslovom “Umiranje”, dok je u samom pratećem tekstu navedeno sljedeće: “Ovu nam je pjesmu poslao jedan prijatelj iz provincije, a pisao ju je pok. Gavre Princip, na vojničkoj šaljici sa ekserom u sarajevskom vojničkom garnizonu. Donosimo ju kao umni produkat našeg Gavre, da se vidi njegova hrabrost i neklonuhost duhom i poslije samoga čina.” Međutim, tekst pjesme pod naslovom “Umiranje” ne sadrži dva antologijska stiha koja se pripisuju Gavrilu Principu, niti bilo šta što bi, po sadržaju, bilo slično njima.
Ali, vratimo se iznova na sam početak.
Te antologijske stihove je, po svjedočenjima, na zidu Principove ćelije u Terezinu otkrila osoba koja je bila zadužena za prenos njegovih posmrtnih ostataka u Sarajevo.
Danas ih, kao što smo već naglasili, na žalost, više nije moguće uočiti na zidovima te zloslutne i zloglasne prostorije, niti postoje nepobitni materijalni dokazi da su se oni tamo ikada nalazili. Naime, očevidac je te stihove, urezane u zidu tamnice, mogao makar da fotografiše što on, na žalost, nije učinio. Ovako nam ne preostaje ništa drugo do da povjerenje poklonimo usmenom svjedočenju.
Sa druge strane, jedan od naših najznačajnijih istoričara, i sam pripadnik tajne organizacije “Mlada Bosna” koji je bio dio grupe zavjerenika, ali i blizak prijatelj Gavrila Principa, a to je akademik prof. dr Vaso Čubrilović, došao je do podataka da je stihove veoma slične tim, još 1914. godine, ispisao Marko Perin. Ta verzija stihova, naime, glasi:
“I grobovi naši s Bečom će se borit,
po dvorima šetat i plašit gospodu,
a grobovi naši Evropi će zborit:
Jugosloven mora dobiti slobodu!”
Veoma slične stihove je Josip Horvat pripisivao i Luki Jukiću.
Konačno, i Vladimir Dedijer je navodio više mogućih autora tih stihova, a samog Gavrila Principa kao jednog od onih koji su ih koristili u nešto izmijenjenoj verziji od one autentične i inicijalne.
Dakle, nikakve sumnje ne bi trebalo imati u to da stihovi:
“Naše će sjene hodati po Beču,
lutati po dvoru, plašeći gospodu.”
na najpotpuniji simbolički način iskazuju temeljnu slobodarsku ideju-vodilju pripadnika tajne organizacije “Mlada Bosna”, a prije svih samog Gavrila Principa, koja je za cilj imala konačno i potpuno ujedinjenje svih Jugoslovena, kako su Mladobosanci tada govorili, odnosno južnoslovenskih naroda.
No, nama danas raspoloživi istorijski izvori ne mogu da potvrde da je autor tih potresnih i snažnih stihova zaista bio Gavrilo Princip. Po svemu sudeći, inicijalnu verziju ta dva stiha napisao je Marko Perin nakon čega su ih preuzeli i u više navrata alternirali, ne samo Mladobosanci, već i brojni drugi istaknuti pojedinci.
Kako bilo da bilo, iako, po istorijskim izvorima, Gavrilo Princip nije bio autor tih antologijskih stihova oni su tokom narednih decenija spletom istorijskih okolnosti neraskidivo bili povezani sa njegovom ličnošću i samim činom koji predstavlja jedan od najznačajnijih događaja tokom čitavog prethodnog vijeka.
Drugim riječima, vjerovanje da je Gavrilo Princip autor, odnosno tvorac ta dva antologijska stiha nije zasnovano na poznatoj i raspoloživoj istorijskoj građi, već je u pitanju, mogli bismo tako reći, još jedan u nizu naših “savremenih mitova”.
(Blic)
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu