Izborna trka izaziva veliku pažnju javnosti, prije svega zbog toga što se očekuje zaokret udesno u novom sazivu EP nakon uspona desničarskih i krajnje desničarskih stranaka poslednjih godina širom Evrope.
Mada izbori zvanično traju od 6. do 9. juna, Estonci su mogli već od ponedjeljka, 3. juna da iskoriste svoje biračko pravo, a glasaće do subote u 20.00 časova. Glasanje zvanično počinje danas u Holandiji, u 7.30 časova, a narednog dana glasa se u Irskoj, Česi glasaju 7. i 8. juna, građani Malte, Letonije i Slovačke glasaće u subotu, 8. juna, a u Italiji će birališta biti otvorena 8. i 9. juna.
U ostalim državama članicama EU izbori će biti održani u nedjelju, 9. juna, uključujući i Belgiju, gdje će građani glasati i na parlamentarnim i na regionalnim izborima.
Izborni sistem se razlikuje po državama
Izborni sistem se razlikuje po državama, pa je tako u pojedinim zemljama kao što su Belgija, Bugarska, Grčka i Luksemburg glasanje obavezno, u nekim zemljama moguće je glasanje iz inostranstva i preko punomoćnika, a u velikom broju država i glasanje poštom.
Neke zemlje imaju izborni prag od pet odsto, a neke i manje, a minimalna starosna granica za glasanje u većini država je 18 godina, dok je u Grčkoj 17, u Mađarskoj oženjeni ili udati mogu da glasaju nezavisno od svojih godina, a u Nemačkoj, Austriji, Malti i Belgiji mogu da glasaju i oni koji imaju 16 godina
U pojedinim državama, birači mogu da glasaju samo za zatvorene liste koje ne dozvoljavaju promijenu redoslijeda kandidata, dok u drugim mogu da biraju pojedinačne kandidate u preferencijalnom sistemu glasanja.
Mandat traje 5 godina, broj poslanika zavisi od broja stanovnika
Evropski parlament je jedina institucija EU koja se bira neposredno na izborima i mandat poslanika traje pet godina.
Na ovogodišnjim izborima bira se 720 evroposlanika, što je za 15 više nego na prethodnim izborima 2019. godine.
Broj poslanika koji ima svaka zemlja proporcionalan je broju njenih stanovnika, pa će tako građani Njemačke birati najviše 96 poslanika, Francuske 81, a Italije 76, dok će najmanje poslanika imati Kipar, Luksemburg i Malta.
Na izborima učestvuju nacionalne političke stranke, ali kada se izaberu poslanici EP, većina se odlučuje da postane deo transnacionalnih političkih grupacija, kojih trenutno u EP ima sedam: Evropska narodna partija (EPP), Progresivni savez socijalista i demokrata (S&D), Obnovimo Evropu, Evropski konzervativci i reformisti (ECR), Identitet i demokratija (ID), Zeleni-Evropski slobodarski savez i Evropska ujedinjena levica- Nordijska zelena levica.
Pored njih, postoje poslanici i partije koji djeluju samostalno, kao što je Fides mađarskog premijera Viktora Orbana.
Desnica dobija na popularnosti
Od početka godine brojne ankete ukazuju da bi ID kao politička grupacija stranaka desnice i krajnje desnice, kojoj pripadaju i Nacionalno okupljanje Marin Le Pen i Liga Matea Salvinija, kao i ECR, u kojoj su dominantne stranke Braća Italije italijanske premijerke Đorđe Meloni, poljska Pravo i pravda i španski Voks, mogle da značajno povećaju broj poslaničkih mjesta i “popnu” se sa šestog i petog, na četvrto i treće mjesto u EP.
Iako se očekuje da će tradicionalno dvije najveće političke grupacije u EP desnog i lijevog centra – EPP i S&D osvojiti najviše glasova i ostati na prvom i drugom mjestu, vjerovatno će imati manje poslanika u novom sazivu EP.
Najveće gubitke, prema projekcijama, mogle bi da pretrpe liberalne grupacije Obnovimo Evropu, koja uključuje stranku Preporod francuskog predsjednika Emanuela Makrona, kao i Zeleni.
Ishod ovih izbora uticaće i na sastav naredne Evropske komisije, čija je aktuelna predsjednica Ursula Fon der Lajen vodeći kandidat za novi mandat na mestu predsjednika Komisije.
Ukoliko EPP osvoji najviše glasova, ona bi mogla da predloži svog kandidata za predsjednika EK, kojeg EP bira apsolutnom većinom nakon izbora, na prijedlog država članica.
Ako kandidat ne dobije dovoljno glasova, zemlje članice EU moraju da predlože drugog kandidata.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu