O ovom pitanju u nekoliko navrata raspravljala je i Narodna skupština Republike Srpske na svojim posebnim sjednicama, ali i Senat Srpske. Tako je na posebnoj sjednici NSRS u novembru 2019. godine raspravljano “o neustavnoj transformaciji Dejtonske strukture BiH” i doneseno nekoliko zaključaka.
U jednom od tih zaključaka se govori o povratku na izvorni Dejton, te o omogućavanju Republici Srpskoj povrat oduzetih nadležnosti i funkcionisanje u skladu sa Dejtonskim sporazumom.
Ista tema našla se na dnevnom redu posebne sjednice NSRS i u martu ove godine. I na njoj se raspravljalo o OHR, Dejtonskom mirovnom sporazumu i vraćanju izgubljenih nadležnosti.
– Srbi su za izvornu primjenu Dejtonskog mirovnog sporazuma, za ukidanje visokog predstavnika i za referendum o statusu Republike Srpske ukoliko se njihovi stavovi ne uvaže – izjavio je u uvodnom obraćanju te sjednice lider SNSD Milorad Dodik.
On je podsjetio da su Srpskoj oduzete 83 nadležnosti koje su prenesene na nivo Bosne i Hercegovine.
Među najvažnijim oblastima u kojima je RS izgubila ingerencije su pravosuđe, energetika, javne nabavke, upravljanje granicom, pitanja izbjeglica, statistika…
Podsjećamo da je u decembru 1996. godine, Predsjedništvo BiH donijelo odluku da Savjet ministara ima samo tri ministarstva – Ministarstvo za spoljne poslove, spoljnu trgovinu i ekonomske odnose i civilne poslove.
Međutim, četiri godine kasnije, pod pritiskom Međunarodne zajednice formirana su i Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice, te Ministarstvo za trezor institucija BiH.
Nešto kasnije visoki predstavnik nameće izmjene zakona o Savjetu ministara, kojim se uvode Ministarstvo transporta i komunikacija, Ministarstvo bezbjednosti i Ministarstvo pravde.
Kasnije je, Zakonom o odbrani formirano i Ministarstvo odbrane, čime je faktički ukinuta Vojska Republike Srpske.
Osim novih ministarstva, sa entiteta na zajedničke institucije prenesene su brojne nadležnosti iz oblasti odbrane, bezbjednosti, pravde.
Formirane su obavještajno bezbjednosne agencije, Visoki sudski i tužilački savjet, Sud i Tužilaštvo BiH, a na zajedničke organe preneseni su i carina i indirektni porezi, ali i jedinstvena evidencija ličnih podataka.
Srpska je ostala bez dijelova nadležnosti iz oblasti energetike, javnih nabavki, telekomunikacija, statistike, koncesija, akreditovanja…
Od Ministarstva unutrašnjih poslova RS nadležnost je na BiH prenesena u nadzoru i kontroli granice, bezbjednosti saobraćaja, centralnom registru vozača i vozila, ulasku i boravku stranca i u oblasti međunarodne krivične saradnje.
Spisak prenesenih nadležnosti je dugačak, a ono što se često može čuti u javnosti jeste pitanje, da li je to moglo da se spriječi?
S jedne strane dio političara tvrdi da su nadležnosti izgubljene zbog slabosti tadašnjih političara koji nisu željeli da se suprotstave visokim predstavnicima, već su ćutke potpisivali sve što im se stavljalo na sto.
S druge strane, brojni analitičari i političari tvrde suprotno. Ističu da tadašnji političari iz Srpske nisu mogli ništa da učine kako bi spriječili prenos nadležnosti jer bi automatski bili smjenjeni, a prijećeno im je i hapšenjima te montiranim optužnicama.
Šta se u međuvremenu promijenilo?
Sociolog i redovni profesor na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu, Drago Vuković, ističe da je pitanje prenošenja nadležnosti, koja nisu predviđena Dejtonskim sporazumom vrlo komplikovano i veoma pogodno za političke manipulacije.
On kaže da politička retorika napadanja zbog navodne izdaje je zapravo izraz stanja politike gdje je produktivnije dijeliti ljude na patriote i izdajnike nego raditi u interesu građana i baviti se suštinskim pitanjima bitnim za čovjeka i zajednicu.
– Danas je sasvim drugačija pozicija i uloga međunarodne zajednice u odnosu na vrijeme poslije Dejtona sve do kraja vladavine visokog predstavnika u BiH Pedija Ešdauna. To je bilo vrijeme političkog terorizma i drskosti OHR gdje su ljudi, ne samo smjenjivani, nego im je bilo zabranjeno praktično da žive i bilo šta rade – ističe Vuković.
On dodaje da optuživati danas nekoga za nekakvu izdaju je u najmanju ruku politički nekorektno.
Činjenica da je broj zabranjenih i kažnjenih srpskih političara bio veoma veliki, kako dodaje Vuković, pokazuje zapravo da su se tada političke elite najoštrije suprostavljale takvoj politici OHR.
– Danas je, međutim uloga OHR potpuno drugačija. Ova međunarodna insitucija je potpuno politički devastirana, kompromitovana i mislim da je sasvim svjesna da je potpuno strano, nekorisno tijelo u sistemu BiH. Ovdje, naravno, mislim na štetu koju OHR nanosi jednoj državi, koja bi trebala da bude suverena i samostalna, na njenom putu ka EU- kaže Vuković.
On ističe da je svima jasno da OHR toliko dugo opstaje samo zahvaljujući bošnjačkoj politici koja nema volje ni hrabrosti da zajedno sa Srbima i Hrvatima traži rješenja za budućnost države, nego to čini pogrešno se oslanjajući na međunarodnu zajednicu.
Dobro je, kako kaže Vuković, da se u važnim centrima međunarodne politike uviđa ovaj problem. On dodaje da nema budućnosti društva u BiH bez unutrašnje sinergije njenih politika i i samostalnog dogovaranja, bez mentorstva sa strane.
Vuković ističe da je u svim fazama uticaja međunarodne zajednice bilo manje i više hrabrih političkih lidera koji su iskazivali svoje jasne političke stavove u različitim situacijama.
– Često se potura teza da je neko iz Srpske izdajnik ako sarađuje sa SDAi HDZ. Svi koji su do sada participirali u vlasti na državnom nivou morali su da prihvataju političke subjekte iz FBiH, odnosno iz RS. To je osnovna predpostavka saradnje i partnerstva u složenoj višenacionalnoj državi. Nema tu političke ljubavi, imaju samo interesi i obaveza da se sarađuje. Ako bi to preveli na ovo pitanje podrške OHR u prenošenju nadležnosti, sasvim je jasno da to nema nikakve veze sa tim odnosima na državnom nivou – kaže Vuković.
Politička izolacija
Politički analitičar iz Beograda Cvijetin Milivojević ističe da su političari u Srpskoj prije 15-20 godina bili u drugačijoj situaciji nego danas jer su tada bili izolovani i nisu imali podršku ni jedne zemlje, pa čak ni Srbije i Rusije.
– Sjetite se da su nadležnosti Republici Srpskoj počele da se oduzimaju nakon NATO agresije na Srbiju, koja je tada izgubila Kosovo i bila u političkoj defanzivi. S druge strane Rusija je bila u političkoj letargiji i Republika Srpska prosto nije imala nikoga ko bi stao na njenu stranu- ističe Milivojević.
On podsjeća i da je Brčko dobilo status Distrikta uporedo sa NATO agresijom na Srbiju, čime je Srpska presječena na dva dijela.
– Prvih godina poslije Dejtona visoki predstavnici u BiH su se bavili implementacijom Dejtonskog mirovnog sporazuma i nisu dirali u nadležnosti entiteta. To je činjeno kasnije, nakon agresije na Srbiju – kaže Milivojević.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu