Ovaj hram poznat je po tome jer mnogo ljudi dolazi na liturgije, kako građana Trebinja, tako i turista iz Srbije i drugih zemlja. Osim toga hram posjećuju turisti koji dolaze na primjer iz Dubrovnika ili su na proputovanju kroz Bosnu i Hercegovinu.
U hramu se čuva mitra Svetog Vasilija Ostroškog, koja se nalazi ispred ikone Svetog Vasilija koji je po želji Vladike Atanasija oslikala igumanija manastira Dobrićevo mati Tekla. U hramu se čuvaju i čestice mošti svetitelja, kao i mošti jasenovačkih i hercegovačkih mučenika.
Pored hrama nalaze se dva groba – Leontija Ninkovića koji je bio iguman dečanski a potom i iguman Dobrićeva, te prote Stevana Pravice.
Đakon Duško Orašanin ispričao je da je gradnja Hrama Svetog Preobraženja Gospodnjeg u Trebinju počela 1888. godine u vrijeme episkopa Serafima Perovića.
– To je kraj 19. vijeka i to je vrijeme nakon promjene vlasti u Bosni i Hercegovini. Prije toga imamo otomanski – turski period, i poslije toga Austrougarsku. I to je djelom i odredilo izgled ovog hrama. U vrijeme kraja turske vladavine ovdje možemo vidjeti da ne postoji hram, bar u zapisima putopisaca i možemo čuti da su i seoski hramovi pusti, da se knjige i crkvene utvari čuvaju po kućama mještana, a službe vrše monasi u određenim periodima godine – kazao je on.
Dodao je da je u tom trenutku postojao manastir Duži sa školom za djecu, a dobar dio polaznika te škole postali su monasi. Između ostalih to su bili Leontije Ninković, Nićifor Dučić i vladika Serafim.
– Prota Stefan je blizak učenik Nićifora Dučića i to vrijeme buđenja pravoslavlja novim prostorima, to jeste stvaranje uslova za slobodu pravoslavlja na ovim prostorima, je doprinjelo da se već krajem 19. vijeka počne sa izgradnjom ovog hrama koja je trajala negdje do 1908. godine kada je hram osvećen. Mada je već 1892. godine dio do krova, do svoda, prema nekim skicama iz arhiva bio sazidan, što znači da su prilično brzo radili i bili veoma spremni za izgradnju – rekao je đakon Duško Orašanin.
U tom periodu centralni dio grada nalazio se u zidinama, dijelu koji je danas Stari grad, ali je za gradnju crkve izabran prostor koji se nalazio preko puta već izgrađene katoličke crkve.
Vrijeme gradnje ostavilo je pečat na izgled hrama.
– To se odnosi na sve hramove Srba koji su živjeli van teritorija turske uprave, dakle Karlovačka mitropolija, sve što je bilo pod austrougarskom upravom, a onda i ovaj dio svijeta kada je ušao u sastav Austrougarske monarhije, dobio je određene uslove za slobodan život pravoslavnih, ali istovremeno morali su da prihvate određene okvire. Projekat, recimo, ovog hrama kao i drugog hrama koji se nalazi u blizini ovdje u Bileći, a koji je isto iz vremena vladike Petra Zimonića, koji su osvećivani u vrijeme 1900-ih, imaju spoljašni izgled, sličan zapadnim katoličkim hramovima i to je bila ideja austrougarskih vladara, odnosno vlasti Austrougarske da svi hramovi u njihovoj državi imaju jedinstven spoljašni izgled, odnosno sveden i sličan spoljašni izgled – objasnio je on.
Dodao je da hram i danas izgleda impozantno i privlači ljude, ali da se razlikuje od hrama Svetih Arhangela na Hrupjeli, kao i hrama na Crkvini posvećenog Blagoveštenju, koji su mnogo sličniji predturskom periodu crkvene gradnje na ovim prostorima, srpske crkvene gradnje.
– Freske su novijeg datuma, ovaj hram nije izgledao ovako do početka 2000-ih godina, on je prošao nekoliko obnova, 1950-ih godina, 1970-ih, a poslije rata, 1990-ih godina, ovaj hram je postao i sjedište episkopa zahumsko-hercegovačkih – rekao je on.
Podsjetio je da je ova eparhija jedna od prvih eparhija srpske crkve i osnovana je za vrijeme dobijanja autonomije u vrijeme Svetog Save.
– I sjedište episkopa je u nekim trenucima bilo i ovdje, pa je Vasilije Ostroški kao mitropolit hercegovački bio na ovim prostorima, odavde je i poticao, a kasnije, u obnovljenoj Srpskoj patrijašiji sjedište ove eparhije u Mostaru. Međutim, dešavanja 1990-ih su uslovila da episkopi zahumsko-hercegovački nisu više mogli da stoluju Mostaru, budući da je hram srušen i episkopska rezidencija, i za novo sjedište ili za privremeno sjedište izabrano je Trebinje, a onda se pristupilo poslije nekog vremena i obnovi ovog hrama i tada je urađen novi pod, prije toga je spolja sređen hram, zidovi su restaurirani. I na kraju 2008. na 100 godina osvećenja je bilo ponovno osvećenje i rađen je freskopis, radovi su nastavljeni i kasnije, ali freskopis je sad u vizantijskom stilu, u stilu koji je prirodan našoj tradiciji – kazao je on.
Pojasnio je da taj stil podrazumijeva standardne freske koje nalazimo i u svim hramovima, ali i nešto sasvim specifično za Trebinje i Eparhiju zahumsko-hercegovačku i vjerovatno sasvim specifično za vladiku Atanasija koji je došao u Hercegovinu 1992. godine.
– I to vrijeme je vrijeme kada je uz pomoć vladike, tj. tad već mitropolita Amfilohija, organizovao poklonjenje Hercegovaca moštima Svetog Vasilija Ostroškog, koje su pronošene ovim krajevima i prikaz tog događaja imamo i ovdje na ovom velikom portalu na zapadnom dijelu hrama. I tu već možemo vidjeti te specifičnosti, vidimo Svetog Vasilija na odru, ali vidimo i svetitelje i savremenike koji ga prate, pa ćemo tu naći i episkope, monahe, i narod koji tu prisustvuje, pa ćemo čak vidjeti i onog konja iz videa koji prati put Svetog Vasilija Ostroškog kroz Hercegovinu, vidimo konja koji prilazi i prati mošti svetitelja. Tako doživljamo kao da se i priroda poklanja svetitelju – dodao je on.
Đakon je istakao da ova specifičnost ukazuje na vladikin doživljaj Crkve, koju su naslijedila sva njegova duhovna djeca.
– To vidimo na osnovnoj freskama, gdje ćemo naći i naše savremenike, i prethodnike, čak tako daleko do cara Dušana, koji nije kanonizovan za svetitelja, za razliku od Svetog Save ili Stefana Nemanje, kao i Mihajla Pupina, Nikolu Teslu, Karađorđa, Obrenoviće, pjesnike kao što su Jovan Dučić i Aleksa Šantić, i tu dobijamo sliku crkve kao vanvremenog svijeta, sabranih ljudi, radi susreta sa Bogom, radi zajednice sa Bogom, ali u svijetu vanvremenskih ograničenja. Crkvu i doživljavamo kao prozor u vječnost i u svijet u kojem prošlost i sadašnjost nisu razdvojene, već predstavljaju jednu novu realnost jedinstva sa Spasiteljem Gospodom Isusom Hristom – dodao je đakon Duško Orašanin.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu