Napada ciljeve u Iraku, Siriji, pa čak i u Pakistanu. Mnogi analitičari zato smatraju da je Teheran sada postao gazda Bliskog istoka.
Mapa, broj stanovnika i religija Irana
Iran je država u jugozapadnoj Aziji, koja se prostire na 1.648.195 km² površine. Nalazi se u regionu poznatom kao Bliski Istok, graniči sa Omanskim zalivom, Persijskim zalivom i Kaspijskim morem, između Iraka i Pakistana.
Od strateškog značaja je to što izlazi na Persijski zaliv i Ormuski moreuz, koji su vitalni pomorski putevi za transport sirove nafte.
Prema podacima iz 2023. godine, ima oko 87 miliona stanovnika.
U Iranu živi nekoliko etničkih grupa. Prema podacima iz 2021. godine, većina stanovništva Irana (oko 67-80%) čine iranski narodi. Najveće grupe u ovoj kategoriji uključuju Persijance (koji čine većinu iranskog stanovništva) i Kurde, dok manje zajednice uključuju Gilake, Mazandarance, Lure, Tate, Tališi i Baloči.
Turkijski narodi čine značajnu manjinu od oko 7-24%, a najveća grupa su Azerbejdžanci. Oni su druga najveća etnička grupa u Iranu, kao i najveća manjinska grupa.
Religija: Velika većina (90-95 odsto) stanovništva su šiitski muslimani.
Najveći gradovi: Teheran (prestonica), Mašhad, Esfahan, Širaz, Tabriz i Karadž.
Iran je bio jedno od najvećih carstava u antici i sačuvao je svoj kulturni identitet očuvanjem sopstvenog jezika i prihvatanjem šiitske interpretacije islama. Poznat kao Persija do 1935. godine, Iran je postao islamska republika 1979. nakon što je zbačena vladajuća monarhija i šah Mohamed Reza Pahlavi bio primoran da ode u egzil.
Konzervativne klerikalne snage, predvođene ajatolahom Ruholahom Homeinijem, uspostavile su teokratski sistem vlasti sa krajnjom političkom vlašću koja je povjerena učenom religioznom naučniku koji se obično naziva Vrhovnim vođom koji je, prema ustavu, odgovoran samo Skupštini eksperata – narodno izabranom 88-članom svešteničkom zboru.
Lideri zemlje
Najviši lider u zemlji je ajatolah Ali Hamnei, koji je imenovan za lidera doživotno 1989. godine, a prije toga je služio dva uzastopna mandata kao predsjednik u osamdesetim godinama.
Predsjednik države je Ebrahim Raisi, koji je izabran 2021. godine.
Kao predsjednik, Raisi se koncentrisao na produbljivanje spoljnih odnosa Irana sa antiameričkim državama – posebno Kinom i Rusijom – kako bi izdržao američke sankcije i diplomatski pritisak, istovremeno podržavajući pregovore o obnavljanju nuklearnog sporazuma koji su počeli 2021.
Vojska i oružje
Inventar iranske vojske uključuje mešavinu domaće proizvedene i uglavnom starije strane opreme uglavnom kineskog, ruskog, sovjetskog i američkog porijekla (američka oprema nabavljena prije Islamske revolucije 1979.).
Takođe ima nešto vojne opreme iz Sjeverne Koreje, uključujući male podmornice i balističke rakete. Posljednjih godina Iran dobija nešto novije opreme iz Rusije.
Iran ima odbrambenu industriju sa kapacitetom za razvoj, proizvodnju, podršku i održavanje programa vazdušnog, kopnenog, raketnog i pomorskog naoružanja.
Iranske oružane snage su podijeljene između regularnih snaga (Arteš) i Islamske revolucionarne garde (IRGC). Arteš se prvenstveno fokusira na odbranu iranskih granica i teritorijalnih voda od spoljnih prijetnji, dok IRGC ima širu misiju da brani iransku revoluciju od bilo koje strane ili domaće prijetnje.
Iran ima do 600.000 aktivnih pripadnika oružanih snaga:
400.000 redovnih snaga Islamske Republike Iran (350.000 kopnenih snaga; 18.000 mornarice; 40.000 vazduhoplovnih/vazdušnih snaga),
približno 150-190.000 pripadnika IRGC (100-150.000 kopnenih snaga; 20.000 mornarice,
15.000 vazduhoplovnih snaga,
5-15.000 Kuds snaga za nekonvencionalno ratovanje,
procenjuje se da ima 90.000 aktivnih paravojnih snaga Basidž.
Ekonomija Irana
Iranski BDP po stanovniku za 2022. bio je 4.388 dolara, što je povećanje od 7,43% u odnosu na 2021. Sa 10% dokazanih svjetskih rezervi nafte i 15% rezervi gasa, Iran se smatra “energetskom supersilom“.
Iran je 2015. potpisao nuklearni sporazum sa SAD, Velikom Britanijom, Francuskom, Njemačkom, Rusijom i Kinom – Zajednički sveobuhvatni plan akcije (JCPOA). Tim sporazumom Iran se obavezao na ograničavanje nuklearnog programa u zamjenu za ukidanje sankcija. Međutim, nakon povlačenja tadašnjeg američkog predsjednika Donalda Trampa iz nuklearnog sporazuma 2018, SAD je osnažio ekonomske sankcije Iranu i ograničio prodaju iranske nafte.
Iran se nadao da će postojeće sankcije zbog kontroverznog nuklearnog programa biti ukinute u pregovorima da se oživi dogovor sa velikim silama.
Umjesto toga, SAD i Evropska unija nametnuli su nove sankcije Teheranu zbog podrške Rusiji u ratu protiv Ukrajine i zbog brutalnog gušenja protesta protiv establišmenta kod kuće.
Ipak, Iran je kao Rusija, našao način da izvozi naftu u druge zemlje po jeftinijoj cijeni, kao što je Kina. Kina je uštjedela milijarde dolara kupujući naftu po sniženim cijenama od sankcionisanih proizvođača Irana, Venecuele i, odnedavno, Rusije – zemalja koje snabdjevaju skoro 30 odsto kineskog uvoza sirove nafte.
Od uvođenja sankcija svi građani suočili su se sa višim cijenama robe, uključujući i hranu. Ukupni troškovi života su takođe izuzetno porasli, zbog čega je mnogima nemoguće da sastave kraj s krajem.
Prosječan Iranac zarađuje oko 150-300 dolara mjesečno, dok prosječna osoba srednje klase zarađuje oko 400-700 dolara mjesečno, piše u izvještaju američkog “Centra Vilson” iz 2021.
Zbog povećanja životnih troškova i cijena roba, posebno hrane, realne plate Iranaca više ne dostižu standard srednje klase, gurajući ljude u de fakto siromaštvo.
“Država-tvrđava”
Sposobnost Irana da se odbrani od eventualne invazije počinje njegovom nevjerovatnom geografijom. Kao što je “Stratfor”, privatna obaveštajna kompanija, objasnila, “Iran je tvrđava”.
– Okružen sa tri strane planinama, a sa četvrte morem, sa pustinjom u središtu, Iran je izuzetno teško osvojiti – navedeno je u izvještaju.
Iran ima oružje koje bi eventualnu invaziju sa mora učinio posebno teškom, ali ni kopnene opcije za SAD nisu naročito dobre, piše “National interest”.
Za početak, sa logističkog stanovišta, gomilanje veliki broj snaga za invaziju bilo bi noćna mora, posebno sada kada se odnos Amerike sa Rusijom toliko pogoršao. Dalje, tu se nalaze planine i velike pustinje koje imaju i oblasti sa živim blatom.
Iranske zapadne granice nisu ništa primamljivije.
Dok se sjeverozapadni Iran graniči sa Turskom, NATO saveznikom Sjedinjenih Država, Ankara je odbila dozvolu SAD da koristi njenu teritoriju za invaziju na Irak.
Bez obzira na to, tu se nalazi planinski lanac Zagros koji bi veliku invaziju ovom rutom učinio izuzetno teškom.
Kina i Rusija novi najbolji prijatelji Irana
Mudriji nego u prošlosti, Iran je prošle godine preduzeo pragmatične korake sa rivalima iz Zaliva, obnavljajući diplomatske odnose sa Saudijskom Arabijom. Ali, nema ljubavi između Rijada i Teherana. Najznačajniji aspekt tog sporazuma bio je da mu je Kina posredovala.
Kina i Rusija su novi najbolji prijatelji Irana, i to ga čini silom na koju treba računati. Rat u Ukrajini i prethodni kinesko-ruski pakt o “saradnji bez granica” bili su katalizator ove tranzicije.
Rat i njegove posljedice iskristalisale su u Pekingu i Moskvi vjerovanje da je američko globalno vođstvo poslije Donalda Trampa u povlačenju, te da je međunarodni poredak, zasnovan na pravilima koje Vašington nadgleda, zreo za promjenu, piše Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu