Nakon što je državni dug u avgustu ove godine premašio 35 triliona dolara, sada su na kraju godine brojke još mračnije. Naime, američki bruto dug dostigao je impresivnih 36,1 bilion dolara, što predstavlja povećanje od 1,7 biliona dolara u odnosu na kraj 2023. godine.
Američki državni dug je rezultat sistematskog federalnog budžetskog deficita, u kojem vlada troši više nego što prikuplja putem poreza i drugih izvora prihoda. Da bi nadoknadilo manjak, Ministarstvo finansija SAD izdaje hartije od vrijednosti kao što su trezorski zapisi i obveznice, koje kupuju američki i strani investitori, kao i razne vladine agencije. Oko 79 odsto američkog duga je javni dug, koji je 2023. iznosio 27,3 triliona dolara, a taj dug nastaje kada američka vlada pozajmljuje novac putem obveznica Trezora, zapisa i zapisa od domaćih i stranih investitora.
Istorijski podaci pokazuju da je američki dug sistematski rastao od kraja Drugog svjetskog rata, kada je iznosio 260 milijardi dolara. Ipak, najveći skokovi zabilježeni su nakon finansijske krize 2008. godine i tokom pandemije COVID-19, kada se novac dijelio „šakom i kapom“. Na primjer, tokom mandata predsjednika Džordža Buša, dug je porastao sa 5,7 biliona dolara u 2001. na 10,6 biliona dolara u 2009. godini. Pandemija je dodatno ubrzala rast, pa je dug u periodu od 2020. do 2022. porastao za više od 6 triliona dolara.
Na kraju 2023. godine dug je iznosio 34,4 triliona dolara, od čega je 79 odsto (27,3 triliona dolara) javni dug, dok preostalih 21 odsto (7 triliona dolara) čini dug unutar vlade – dug u okviru federalnih agencija kao što su socijalno osiguranje i dr. državnih fondova.
Sredinom prošle godine Institut CBO, u kome rade bivši zvaničnici američke Centralne banke, Ministarstva finansija i Kongresa, procijenio je da bi američki javni dug do kraja decenije mogao da poraste na 107 odsto, a do 2053. prema njihovoj računici na čak 181 odsto BDP-a.
Najveći povjerioci
Prema Ministarstvu finansija SAD i Fondaciji Peter G. Peterson, najveći kreditori američkog duga potiču iz tri glavne kategorije: domaći investitori, strani investitori i unutar-vladine agencije. Najveći domaći kreditor je Sistem federalnih rezervi (FED), koji drži 5,24 triliona dolara duga. Kao centralna banka, Federalne rezerve koriste ove hartije od vrijednosti za sprovođenje monetarne politike. Strane zemlje i institucije drže značajan dio američkog duga – skoro 7,4 biliona dolara. Među njima, najveći pojedinačni kreditori su Japan (1,1 bilion dolara) i Kina (848 milijardi dolara), što naglašava povezanost američke ekonomije sa globalnim finansijskim tržištima.
Pored stranih kreditora, veliki dio američkog duga drži privatni sektor, uključujući zajedničke fondove i osiguravajuća društva, kao i penzione fondove koji ulažu u obveznice kako bi osigurali stabilne prinose.
Treba istaći da je jedan od ključnih indikatora održivosti duga odnos duga prema bruto domaćem proizvodu (BDP). Na kraju 2023. godine dug javnog sektora iznosio je 97 odsto američkog BDP-a, što znači da je za pokriće obaveza prema povjeriocima potrebna skoro cijela godišnja proizvodnja zemlje. Poređenja radi, ranih 1980-ih taj odnos je bio samo 31 odsto, dok je tokom pandemije 2020. nakratko premašio 120 odsto.
Sa najavljenim povratkom Donalda Trampa u Bijelu kuću u januaru 2025. godine, predstavljene su ambiciozne reforme u vidu uspostavljanja novog Odjeljenja za vladinu efikasnost (DOGE). Predvođeno preduzetnikom Elonom Maskom i bivšim predsjedničkim kandidatom Vivekom Ramasvamijem, ovo ministarstvo ima zadatak da identifikuje i eliminiše višak državne potrošnje. Prema najavama, Mask vjeruje da bi ovo moglo da uštedi do 2 biliona dolara u narednih nekoliko godina. Ukoliko ovaj plan bude uspješno sproveden, to bi moglo značajno da smanji godišnji deficit ili bar uspori rast duga, piše Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu