Ova lokacija udaljena je oko tri kilometra od Okandžija, zaseoka sela Medne, a tridesetak kilometara od Mrkonjić Grada.
Lokalitet je smješten na sjeverozapadnoj padini istoimenog brda, na isturenoj stjenovitoj glavici, nekoliko stotina metara iznad kanjona rijeke Sane između Vrbljana i Gornjeg Ribnika. Poput „orlovskog gnijezda“ smjestio se na teško pristupačnoj litici uokvireno šumom rijeke i strmim stranama kanjona, na mjestu sa koga se pruža veličanstven pogled niz dolinu Sane sve do Ključa – priča Goran Simonović, rukovodilac istraživanja, arheolog i viši kustos Muzeja RS.
Na vrhu litice, prema njegovim riječima, „nalaze se ostaci zidina, dijelovi nekadašnjeg nevelikog arhitektonskog komleksa koji se sastojao iz tri uske cjeline građene krečnjakom i krečnim malterom, podignute oko masivne stijene u sredini, koja ih je nadvišavala“.
– Predanje i lokalna tradicija kažu da se na tom mjestu nalazio grad Crne Kraljice, koja ga je sa ogromnim blagom napustila pred turskim osvajačima. Iz čuvenog Kuripešićevog putopisa saznajemo da je lokalitet Prizren 1530. godine, kada ispod njega prolazi austrijsko poslanstvo na putu za Carigrad, u pratnji turske vojske iz ključke tvrđave, slovio kao mjesto na kome se nalazila mala tvrđava, koja je već tada bila napuštena i u ruševinama – objašnjava Simonović.
Sistematska arheološka istraživanja lokaliteta, dodaje on, traju u kontinuitetu od 2011. godine, a sprovode se u organizaciji Muzeja RS, uz finansijsku podršku Opštine Mrkonjić Grad i Ministarstva prosvjete i lukture RS.
– Arheološki tim Muzeja RS, pokušava da rekonstruiše prošlost ovog zagonetnog mjesta neobične ljepote. Neka od važnijih pitanja na koje se traže odgovori su i sljedeća: ko je, kada i u koju svrhu podigao arhitektonski kompleks na tako nepristupačnom mjestu? Dosadašnji rezultati pokazali su da se na ovom mjestu nalaze ostaci manjeg kasnosrednjovjekovnog kompleksa, čija bi prvobitna namjena mogla da bude rezidencijalna. U tom slučaju graditelj malog dvorca na Prizrenu, mogao bi se tražiti među vlastelom koja je stolovala u gradu Ključu i upravljala župom Banjicom, jednom od župa Donjih Kraja, krajine srednjovjekovne Bosne. I pored ovoga, pitanja o prvobitnoj namjeni kompleksa i o onome ko ga je podigao, ostaće otvorena do kraja iskopavanja – ističe Simonović.
On kaže da „na osnovu nalaza iz arheološkog sloja koji se dovodi u vezu sa boravkom vojne posade na ostacima arhitektonskog kompleksa, nakon njegovog spaljivanja i zarušavanja i istorijskih dešavanja u dolini Sane tokom kasnog srednjeg vijeka, arheolozi su došli do zaključka da je kompleks najvJerovatnije stradao 1463. godine, prilikom prvog pada Bosne pod Turke.“
– Nedugo poslije toga, njega zauzima vojna posada, koja zatečene ostatke kompleksa prilagođava, da bi omogućila osmatranje komunikacije koja je prolazila dolinom Sane, ispod Prizrena.
Sve ukazuje na to da je osmatračnica na Prizrenu funkcionisala u okviru lanca utvrđenja i osmatračnica koje su bile dio Jajačke banovine odbrambene, strateške zone prema Turskoj carevini, formirane nakon što je Ugarska država preotela Turcima dijelove nekadašnje bosanske kraljevine. Vojna posada je, najvjerovatnije, sa lokaliteta protjerana krajem 15. vijeka, nakon čega je ovo mjesto opustilo i prepuštenu zubu vremena – rekao je Simonović.
Ciljevi istraživanja Prizrena
Krajem 2017. i tokom ove godine na lokalitetu su obavljeni konzervatorski zahvati na većem i najugroženijem dijelu otkopanih zidova kompleksa.
– Jedan od važnih ciljeva istraživanja Prizrena je da se, tokom trajanja istraživanja, populariše arheološko i kulturno nasljeđe i značaj brige o njemu, te edukuje lokalna zajednica, koja je pokazala veliko interesovanje za istraživanje lokaliteta. Ona ga je prepoznala kao jednu od važnih tačaka buduće, osmišljene turističke ponude koju će između ostalog činiti i najznačajniji arheološki lokaliteti opštine Mrkonjić Grad – rekao je Goran Simonović.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu