Riječ je o značajnom arheološkom otkriću, jer mač, po riječima stručnjaka, datira s kraja 13. vijeka.
Istoričar Janko Vračar iz Muzeja Republike Srpske smatra da je u pitanju mač iz perioda otomanskog osvajanja Bosne 1463, kada je Zvečaj bio rezidencija vojvode Hrvoja Vukčića.
Na tom prostoru vodila se bitka između bosanske i turske vojske. No velika misterija je zbog čega je taj mač zaista bio zabijen u kamen, kao da se radilo o replici legendarnog mača kralja Artura po imenu Ekskalibur. Da li korpus britanskih legendi o vitezovima okruglog stola i kralju Arturu ima možda neke dublje veze sa prostorima Balkana?
Pseudoistoričari, naravno, imaju nekoliko zanimljivih teza koje dovode u vezu drevne Kelte sa drevnim Srbima. Narod Sarmata, koji je sa iranskih visoravni došao u krajeve Bosne i Srbije početkom drugog vijeka prije nove ere, važio je za veoma ratoboran i nemilosrdan narod. Neki domaći istoričari drevne Srbe miješaju sa Sarmatima, zbog njihove velike vojničke vještine.
Ono što je za priču o Ekskaliburu zanimljivo je da je rimski vojskovođa Lucije Artorije Kast, u drugom vijeku nove ere, predvodio vojsku Sarmata na velikom putu od Bosne do Britanije. Kod Hadrijanovog zida, Artorije je odbranio Rimsko carstvo od invazije Kaledonaca, odnosno Pikta. Artorije je sa svojom vojskom i njihovim djelima poslužio kao inspiracija za legende o kralju Arturu.
Znameniti američki naučnik i istoričar Kamp Melone je još 1924. izneo tezu da je Artorije zapravo kralj Artur. Iako su mitovi i legende o vitezovima okruglog stola iz perioda 5. vijeka, kada se Artur sukobljava sa Saksoncima, mnogi istoričari smatraju da je Artorije pravi preteča.
Britanski istraživač J. Metjus je zajedno sa nekoliko hrvatskih istoričara ozbiljno istražio lik i djelo Lucija Artorija Kasta. On je otkrio da je pokopan u malom dalmatinskom mjestu Podstrana u Crkvi Svetog Martina. To je bilo mjesto iz kojeg je pred kraj svog života Artorije Kast vladao pokrajinom Liburnijom. Kameni fragmenti pronađeni oko crkve detaljno opisuju Artorijevu vojnu karijeru, koja u nekim dijelovima zaista liči na mitove o kralju Arturu.
Prvi je natpise opisao i objavio Frančesko Karara 1850. godine. Potom je novo čitanje natpisa objavio Franjo Bulić oko 1890. Fragmenti sarkofaga čuvaju se u Arheološkom muzeju u Splitu.
Artorije je mitski kralj ratnik u filmu “Kralj Artur i legenda o maču”, koga glumi holivudski mačo Čarli Hanam.
Da li je Artorijev mitski mač Ekskalibur nekom čudnom silom dospio do Vrbasa i zario se u stijenu blizu Banjaluke? Mora da tu ima neke još zanimljivije skrivene istorije. Rješenje možda na uvrnut način nude neke epizode strip serijala “Marti Misterija” i njihov legendarni scenarista, arheolog Alfredo Kasteli. No o tome ćemo nešto kasnije.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu