O godinama u kojima smo bili milijarderi, a nikada siromašniji, i o programu Dragoslava Avramovića koji je tome stao na kraj, na “Blic” televiziji su govorili njegovi nekadašnji saradnici i prijatelji Pavle Petrović, Nebojša Savić, Radojka Nikolić i Ljubodrag Savić.
Avramović se pojavio kao spasilac u vrijeme bijede i očaja. Država se raspadala, a veze između nekada bratskih naroda kidane su ratovima.
Za oružjem, došle su sankcije i kazna međunarodne zajednice. Ono što je od države ostalo i zvalo se Savezna Republika Jugoslavija, našlo se pod potpunom međunarodnom blokadom.
Zemlja je tonula u ekonomsko beznađe. Privreda je posrtala, rafovi se praznili, dinar je iz dana u dan gubio vrijednost, spirala inflacije zavrtjela se već početkom 1992.
Raj za švercere, dilere i špekulante
–Cvjetala je jedino siva ekonomija – raj za špekulante, dilere, švercere. Teret krize dijelili su jednako svi ostali: radnici u fabrikama, lekari u bolnicama, profesori na univerzitetima, novinari, prodavci, stručnjaci. Svi izjednačeni, ali u nemaštini – prisjeća se novinarka Radojka Nikolić.
Profesor Ekonomskog fakulteta, Ljubodrag Savić dobro pamti da je plata profesora univerziteta iznosila svega pet maraka.
Rupa u budžetu bila je nezakrpiva, a država je problem rešavala besomučnim štampanjem novca, dodavanjem nula, brisanjem nula, ponovnim štampanjem i tako u krug.
Štamparija u Topčideru nije mogla da naštampa novca koliko treba, iako je praktično radila neprekidno.
– Novčanice su bile crvene, pa su za mjesec dana bile zelene. Pa je bio jedan lik, pa je bio drugi lik – kaže Ljubodrag Savić.
Milion dinara za kilu krompira
Sve su to bili jasni simptomi hiperinflacije, koja je krajem 1993. i naročito početkom 1994. neobuzdano divljala – cijena jednog hljeba ili kilograma korompira računala se u milionima dinara.
Svega se seća saradnik i prijatelj Dragoslava Avramovića, Nebojša Savić. Radio je tada u Ekonomskom institutu i kasnije bio dio tima ekonomista koji će pripremiti Program monetarne stabilizacije. Sve je, kaže, počelo slučajnim razgovorom na ulici.
– Izlazim iz instituta, idem kući i ulicu prelazi i dolazi pred ulaz Nikola Stanić. Nikola Stanić je važan u cijeloj ovoj priči, jer bio na direktnoj vezi sa Slobodanom Miloševićem, kao i sa dvojicom vrlo važnih, uticajnih I vlasti bliskih ekonomista. Rekao mi je: znaš šta, Nebojša, ovo više ne može ovako da ide, treba nešto da se preduzme – priča Nebojša Savić.
Tako je početkom jeseni grupa ekonomskih stručnjaka, uključujući i one sa Instituta ekonomskih nauka i Ekonomskog fakulteta, počela da radi i priprema program kojim će zaustaviti inflaciju i vratiti vrednost domaćoj valuti.
Ključni akter u grupi je bio Dragoslav Avramović, koji će u proljeće 1994. postati guverner Narodne banke Jugoslavije.
On je Slobodanu Miloševiću, bez uvijanja, reako da hiperinflacija zasigurno vodi zemlju u propast.
Uprkos otporima, Avramovićev program je startovao. Zvučao je jednostavno – jedan dinar, vrijedio je jednu njemačku marku i za nju je mogao da se menja.
A ključ uspjeha je bilo povjerenje građana u, kako su ga nazvali “Deda Avrama”, ekonomskog stručnjaka sa bogatim međunarodnim iskustvom, koji je 30 godina radio u Svjetskoj banci i došao kao spasilac iz bijelog svijeta.
Smjenjen zbog privatizacije
Avramovićevi saradnici njegov program smatraju kreativnim, neobičnim, možda i genijalnim, ali prije svega hrabrim. Jer nikada pre niko nije uradio ono što je Avramović – program suzbijanja hiperinflacije sproveden je bez ikakve spoljne pomoći, koja je je zbog sankcija, bila potpuno nedostupna.
I baš zato – oni koji su početkom 90-tih u Avramoviću vidjeli spasioca, ni 30 godina kasnije nisu zaboravili svog omiljenog guvrenera.
Svojim super dinarom, taj super djeda je vratio je građanima njihove plate i penzije, vratio je vrijednost novcu, vratio je nadu. I sve je to opjevano u pesmi pank-rok bend iz Novog Sada.
Sve je na svoj način, u knjizi, pribilježila i novinarka, tada Politike, Radojka Nikolić, koja je sa Avramovićem za godinu dana uradila 60 intervjua. To joj se, kaže, više nikada u karijeri nije ponovilo.
Ipak spasilac je na kraju priče smijenjen.
Namjeravao je da sa grupom ekonomista -saradnika, nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, uđe u reforme, odnosno u privatizaciju privrednog i bankarskog sistema.
Avramović pokušava da uspostavi kontakte sa Međunarodnim monetarnim fondom, kako bi dobio profesionalnu ali i finansijsku pomoć.
Tada nastaje razlaz između Avramovića i Koste Mihajlovića, koji se vremenom produbljivao.
– Vi u stvari izmičete stolicu tadašnjoj vlasti i tadašnjoj ekonomskoj eliti koja se, naravno, pobunila. To je bio suštinski razlog za njegovu smjenu – priča Pavle Petrović.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu