Tako glasi zvanična statistika, utemeljena na popisu stanovništva iz 2013. godine, potvrdili su za Srpskainfo u Zavodu za statistiku Republike Srpske.
Preciznije, u Srpskoj je prije 10 godina živjelo 1.062.861 ljudi starijih od 10 godina, a čak 34.928 njih je bilo nepismeno.
Više nepismenih žena od muškaraca
Dakle, u Srpskoj živi 3,3 odsto doslovno nepismenih ljudi, odnosno svaki 33. stanovnik RS ne umije da se potpiše ili da pročita najjednostavniju riječ.
Na nivou BiH procenat nepismenih je 2,8 odsto, što je 14 puta više od standarda UNESCO, po kojem broj nepismenih u jednoj državi ne bi trebalo da prelazi 0,2 posto.
U BiH je šest puta više nepismenih žena nego nepismenih muškaraca.
Taj nesrazmjer je vidljiv i u Banjaluci. U najvećem gradu Srpske živi čak 3.503 nepismenih osoba, od čega 2.994 žena, mahom starijih baka.
Nije problem samo totalna nepismenost, nego i nizak nivo obrazovanja. Prema popisu iz 2013. godine, završenu osnovnu školu ili još niže obrazovanje imalo je 368.507 stanovnika Republike Srpske starijih od 15 godina, što je skoro trećina stanovništva!
Evropski šampioni nepismenosti
Kakva je situacija danas, 10 godina nakon popisa? Jesmo li još uvijek evropski šampioni nepismenosti?
Je li danas statistika gora ili bolja nego 2013. godine, s obzirom na to da su u posljednjoj deceniji mnogi mladi i obrazovani ljudi otišli iz BiH, ali je istovremeno sa ovog svijeta otišlo i na hiljade nepismenih baka i djedova, koji su u doba popisa već bili u dubokoj starosti?
Demograf Aleksandar Čavić kaže da su danas statistike zasigurno povoljnije, ali da se stvarno stanje stvari pogoršalo, i to katastrofalno.
– Na osnovu starosne strukture, možemo pretpostaviti da 80 do čak 85 odsto onih koji su 2013. popisani kao nepismeni više nisu među živima. S druge strane, broj ljudi koji se odseljavaju još uvijek nije toliki da bi mogao bitno uticati na procenat nepismenih – smatra Čavić.
Precizira da bi promjena na ovom planu bila vidljiva tek ako bi emigriralo oko 60 odsto stanovništva.
“Preseljenjem” na groblja do bolje statistike
Sagovornik Srpskainfo dodaje da s obzirom na činjenicu da je osnovno obrazovanje zakonom obavezno i da sve više djece iz marginalizovanih grupa ide u školu, neće biti povećanja elementarne nepismenosti među mladima.
– Problem je, međutim, sama definicija nepismenosti. Ne možemo danas, u 21. vijeku, smatrati da je pismen onaj koji se zna potpisati i koji sriče slova – kaže Aleksandar Čavić.
Dakle, to što će se nepismene bake iz udaljenih sela preseliti na groblja i popraviti nam statistiku, ne znači da smo zaista pismenija nacija.
„Znati se potpisati“ možda je bio relevantan podatak za popis iz 1948. ili 1961. godine, ali ne i za novi milenijum.
– Bojim se da se kao društvo ne usuđujemo ući u statistiku koja bi pokazala istinsku, funkcionalnu (ne)pismenost, odnosno pismenost potrebnu za 21. vijek – kaže Aleksandar Čavić.
Funkcionalna pismenost
Što se funkcionalne pismenosti tiče, praksa je pokazala, tvrdi Čavić, da smo iz godine u godinu sve lošiji.
Podsjećamo da je PISA testiranje iz 2019. pokazalo da je čak 40 odsto školaraca iz prvog razreda srednje škole funkcionalno nepismeno, što znači da ne umiju napisati kraći smislen tekst, niti pročitati i primjeniti uputstvo za upotrebu, ili, na primjer, izračunati koliko im vremena treba da dođu od tačke A do tačke B.
Kada posmatramo popis iz 2013. godine, „test pismenosti“ su prolazili smo oni stanovnici koji nisu završili kompletnu osnovnu školu, dok se za ljude s „malom maturom“ ili završenom srednjom školom i fakultetom podrazumijevalo da su pismeni.
A da li je baš tako?
Podsjećamo, prije pet godina u regionu je odjeknula vijest da u nekim srednjim školama na istoku Srpske prvi razred upisuju đaci koji su uredno završili osnovnu školu, ali ne znaju sva slova i imaju ozbiljnih problema sa sabiranjem i oduzimanjem.
Direktor jedne srednje škole je tada javno priznao da u razredima za zanatska zanimanja, skoro u svakom odeljenju, imaju po jednog ili dva takva đaka.
Na novinarsko pitanje šta preduzimaju tim povodom, on je rekao da „i ta djeca imaju pravo da dobiju neku diplomu“!
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu