O svemu ovome piše Boban Knežević, koji je radio monografiju o “Nevesinju”:
“Nedavno sam radio monografiju Nevesinja i proveo neko vrijeme u tom gradu i okolini fotkajući razne stvari. U svemu tome, u nekom dijelu uslikam ovo zaravnjeno uzvišenje za koje Nevesinjci ne znaju šta je, ali pretpostavljaju da je nešto iz rimskog vremena, jer inače tu u okolini postoje rimski putevi i nekoliko hiljada njihovih stećaka, pa je prilično logično. Ali, ali… Rimljani nemaju ovakve artefakte. Imaju ih Sloveni. U knjizi na njemačkom ‘Welt der Slaven’ detaljno je opisano, pored svega ostalog, i ovakvo utvrđenje na zaravni koje su, po njima, koristili ruski Sloveni u periodu prije osmog vijeka… ali to znači i možda prije 3.000 godina, jer pisanih tragova nema, a sve slovenske građevine su bile od drveta, pa je to potrulilo odavno. Nevesinjci kažu da ima još nekoliko ovakvih preuređenih brdašaca u okolini, a meni ovo toliko liči na slovenska utvrđenja koja su opisana u toj njemačkoj knjizi da sam gotovo siguran da je to to i da su Sloveni naseljavali taj dio prije dolaska Rimljana. Možda su bili tada zvani Iliri ili ko zna kako. Da se podsjetimo, u blizini Nevesinja postoji i ogromna pećina Novakuša (ogromna, dakle, sumanuto velika, pisao sam i o njoj prije mjesec-dva) gdje postoje ostaci neolitskih naselja, a svakako je pećina bila pogodna za život ljudi u vrijeme posljednjeg Ledenog doba. Hoću da kažem, u tom nevesinjskom kraju se živi i radi već desetak hiljada godina, za šta postoje i razni drugi dokazi, ostaci oruđa i oružja stariji od 10.000 godina nađeni u okolini Gacka, što je nekoliko desetina kilometara dalje.”
Zanimljivo istraživanje Knežević dodatno podupire fotografijama neobičnog zida visokog preko dva metra, koji se u davninama prostirao na gotovo trideset kilometara. Da li je to bio nekakav “Kineski zid” u sred Bosne, koji je branio drevni narod od neprijatelja. Taj zid u blizini Nevesinja je danas gotovo skroz urušen, ali se vrlo dobro može videti na fotografijama slikanim dronom. Vjerovatno ga je postepeno urušilo vrijeme, kiše i vjetrovi, a mnogo kasnije i topovska đulad. Od koga se u davninama branio drevni narod koga istraživači poput Jovana I. Deretića i Dragoljuba Antića nazivaju Proto Srbima.
Narod koji je živio u pećinama ili u drvenim kućama i bavio se zemljoradnjom i stočarstvom bio je na meti hordi varvara koji su napadali sa sjevera. U znamenitom romanu Dina Bucatija “Tatarska pustinja”, čitav jedan garnizon je u pripravnosti od napada varvara sa sjevera, zbog čega se podiže odbrambeni zid. Iako ti varvari nikad ne dolaze, o njihovim divljaštvu se pričaju legende. Dva ili tri milenijuma prije Rimljana područje Nevesinja naseljavali su ljudi koji su se borili protiv varvara. Njihova utvrđenja su kasnije koristili Rimljani, jer je Nevesinje bilo važna stanica na putu od delte Neretve prema Sarajevu.
Misteriozni stećci, na stotine njih razbacanih u svim selima oko Nevesinja, dodatno mistifikuju ovo tlo. Neki od stećaka imaju natpise na ćirilici. Još uvijek je nepoznato porijeklo stećaka, niti su jasni zagrobni običaji naroda na koji se odnose. Dugo se vjerovalo da su ih postavljali bogumili. Ovom temom se bavi veliki broj istraživača; vjeruje se da su nastajali negdje od početka 12. do 15. vijeka. Možda su upravo u tom periodu neki varvari, poput Turaka, porušili Nevesinjski zid. Poznato je da su Turci topovskim đuladima uspijevali da poruše brojna utvrđenja u vrijeme Hercega od Svetog Save, Stefana Vukčića Kosače, jednog od superheroja srednjeg vijeka čija biografija zaslužuje TV seriju.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu