U Civilnoj zaštiti navode da u Gradiški postoje dva radioaktivna gromobrana na višespratnici u centru grada i na bivšoj tvornici „Triko“, blizu graničnog prelaza.
Radioaktivnih gromobrana bilo je mnogo više u gradskoj zoni, postavljenih osamdesetih godina prošlog vijeka. Tada su oni bili u trendu, ali se ispostavilo da su štetni i većina je demontirana prije ili neposredno nakon rata. Ostala su dva, nije mi poznato pod kojim okolnostima oni nisu skinuti nego su i dalje u funkciji – kazao je za Srpskainfo Slobodan Knežević, načelnik opštinskog Štaba civilne zaštite.
On podsjeća da su ovi gromobrani efikasni u zaštiti objekata, ali se sve glasnije govori da nisu dobri po zdravlje ljudi.
– Dva postojeća gromobrana ispitana su od strane Instituta za zaštitu zdravlja RS. Dato je mišljenje da su u dobrom i ispravnom stanju. Činjenica je da se u svijetu, a time i našem susjedstvu napušta princip radioaktivnih gromobrana upravo zbog sumnji na štetnost po ljudsko zdravlje – rečeno nam je u Civilnoj zaštiti koja godinama nastoji pronaći način za demontažu navedenih gromobrana, ali ne uspijeva.
Na tome insistiraju i u lokalnoj upravi kojoj se konstantno žale stanovnici obližnjih naselja ili stanari zgrade na čijem krovu je radioaktivni gromobran. Oni učestala oboljenja ljudi dovode u vezu upravo sa ovim uređajima.
– U BiH ne postoji institucija koja bezbjedno može ukloniti radioaktivne gromobrane. Nama najbliži je Institut u Vinči u Srbiji, koji je specijalizovan za ove poslove. Mi smo kontrolisali ove dvije lokacije i nismo utvrdili ništa alarmantno u smislu povećanog zračenja – tvrdi Knežević.
On smatra da stanovništvo nema razloga za paniku jer, kako kaže, nije utvrđeno da se radioaktivni gromobrani u Gradiški mogu dovesti u vezu sa zdravljem ljudi.
Razvojna agencija Gradiška otišla je korak dalje te priprema projekat za uklanjanje radioaktivnih gromobrana kojima je istekao rok upotrebe.
Bogdan Vicanović, direktor ove agencije izjavio je da će u saradnji sa Radio Gradiškom, iznad čije redakcije, na krovu se nalazi radioaktivni gromobran, pripremiti projekat uklanjanja gromobrana te od međunarodnih agencija i donatora zatražiti stručnu i materijalnu pomoć.
– Osnovna funkcija radioaktivnog gromobrana je zaštita objekata od atmosferskog električnog pražnjenja. Dok je u ispravnom stanju, gromobran nije opasan po zdravlje ljudi osim u slučaju oslabljene konstrukcije, zbog čega može pasti na krov ili tlo, što dovodi do jonizirajućeg zračenja – naglasio je Vicanović, podsjećajući, takođe, da usljed nestručnog uklanjanja osobe koje to čine dovode sebe i druge u opasnost po zdravlje.
– Gromobrani u vertikalnom položaju nisu opasni po ljude. Oni postaju opasni tek u slučajevima kada se nakrive, odnosno kada noseće sajle popuste ili padnu ili ljudi dođu u dodir sa radioaktivnim gromobranima – pojašnjeno je u Institu “Vinča”.
Radioaktivni gromobrani koriste radioaktivno zračenje za jonizaciju vazduha iznad gromobrana. Time se povećava vodljivost pa se tako usmjerava i pomaže pražnjenje atmosferskog elektriciteta na željenom mjestu. Jonizirajuće polje radioaktivnog gromobrana prostire se u prečniku od 300 metara iznad gromobrana, navode stručnjaci, a kako ima olovni kontenjer ispod sebe, ne djeluje na prizemne slojeve.
Medutim, ako gromobran padne s krova ili se nakrene ka zemlji, zračenje se u njegovoj blizini širi horizontalno, pa se tada u polju zračenja mogu naći i ljudi. Ovi gromobrani se vode kao radioaktivni otpad, zbog čega je važno da se njegovom demontažom bave isključivo stručnjaci.
Rok za uklanjanje istekao prije 22 godine
Na osnovu Zakona o zaštiti od jonizirajućeg zračenja bivše SFRJ usvojenog 1991. godine, zabranjena je upotreba radioaktivnih gromobrana. Prema tom zakonu, određen je rok do 1996. godine za njihovo uklanjanje, ali zbog rata i drugih okolnosti taj proces još nije završen.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu