Primjetih poneku novu zanimljivu knjigu, ali na kraju kupih samo jednu, i to onu koju je izdala kuća „Beseda“ iz Banjaluke. U pitanju je stari roman za mene genijalnog pjesnika i pisca Sibeta Miličića pod nazivom “Veličanstveni beli brik Sveti Juraj”.
Knjiga se originalno pojavila 1928. godine, a do sada je niko nije ponovo objavio, tako da apsolutno moram da uputim sve čestitke banjalučkoj izdavačkoj kući, koja se uopšte sjetila ovog neobičnog djela.
Neobična je sudbina Sibeta Miličića, međuratnog pjesnika koji se rodio na Hvaru kao Srbin i nikada se nije odrekao svog porijekla. Nepravdom istorije, srpski istoričari su ga zaobilazili kao hrvatskog pisca, a hrvatski kao srpskog. Sibe je, srećom, bio iznad njih.
Za roman “Veličanstveni beli brik Sveti Juraj” Miličić je dobio godišnju nagradu Srpske kraljevske akademije, koja je već iduće godine istu nagradu dodijelila Crnjanskom za njegov roman “Seobe”. Miličićev roman govori ekspresionističkim stilom o čovjeku koji je rođen na dalmatinskom ostrvu, koji postaje kapetan broda, odlazi da oplovi svijet i ostavlja suprugu da ga čeka. Njegov prvi brod je jedrilica – bijeli brik “Sv. Juraj”.
Tokom jedne oluje junak pada sa broda i jedva preživljava sudare s morskim talasima. Poslije oporavka, ponovo putuje okeanima s drugim brodovima, ali u mislima mu je samo “veličanstveni bijeli brik”. Njegovo mentalno zdravlje se pogoršava kada počne da sumnja u vjernost svoje žene. Konačno, u zlokobnom finalu, on nožem ubija suprugu koja je spakovala kofere da ga napusti.
Miličićev junak u sebi nosi “veltšmerc” poput sličnih junaka Getea ili Kamija. Prije nego što se zadesi tragedija, oronulog kapetana ozari neobuzdana radost, energija kakvu nikada do tada nije spoznao. Upravo je to ona radost o kojoj je Sibe Miličić pisao svoje pjesme i manifeste.
O pjesniku Sibetu Miličiću saznao sam slučajno čitajući “Avangardnu poeziju” Radovana Vučkovića, otkrivši da je vjerovatno neki moj dalji rođak po majčinoj liniji koja se isto prezivala. Interes za Sibeta brzo me je doveo do sjajne knjige Josipa Lešića “U potrazi za nestalim pesnikom” koja je u cjelosti posvećenja istraživanju Sibetovog zagonetnog lika i djela, posebno njegovom misterioznom nestanku u Bariju krajem Drugog svjetskog rata.
Srpski i hrvatski istoričari književnosti su se u međuvremenu trudili da bude zaboravljen. Sibe je jedan od najmanje otkrivenih domaćih avangardista, s posebnim programskim manifestom “Kosmizma”, koji je vjerovatno presudno uticao na njegovog prijatelja Miloša Crnjanskog da napravi sličan program nazvan “Sumatraizam”.
Njegov život je poput filma, kao i njegov kraj. Učestvovao je u mnogim bitkama i ratovima kao dobrovoljac sa srpske strane. Kao slikar imao je zajedničku izložbu slika u Beogradu s Petrom Dobrovićem, Savom Šumanovićem i Živoradom Nastasijevićem. Kao službenik Ministarstva inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije, postaje konzul u Londonu 1929, godine, a kasnije, 1937. godine, postaje konzul u Roterdamu. U Londonu je vjerovatno postao član ugledne masonske lože. Za vrijeme diplomatske službe u tom gradu organizuje izložbu slika Mileni Pavlović Barili i pomaže joj da sakupi novac da otputuje u Njujork. Milena mu se odužila tako što je naslikala njegov portret.
Ponovo se strašna sudbina poigrala sa Sibetom, kada je 14. maja 1940 na zgradu u Roterdamu, gdje je živio, pala bomba. Nacistička bombardovanja Roterdama bila su razarajuća i Sibe je jedva preživio. Bukvalno je gledao zgradu kako se prepolovila pred njim. Od šoka je duševno poremetio. Ovaj događaj opisao je Crnjanski u “Lamentu nad Beogradom” (Moj Sibe poludeli, zinuo kao peš).
Nakon kapitulacije Jugoslavije, sa ozbiljnim psihičkim smetnjama biva deportovan u Bad Šalen na Bodenskom jezeru. Odatle se nekako prebacuje do Beograda, pa potom bježi u rodno Brusje, gdje čeka kraj rata. Tokom 1942. godine sarađuje s partizanskim pokretom, učestvuje na Kongresu kulturnih radnika 1943. i zatim odlazi kao prevodilac za srpskohrvatski u partizansku bazu u Bari. Prema zvaničnim dokumentima, Sibe Miličić je nestao 1944. u tom gradu.
U knjizi Josipa Lešića pominje se da se Sibe ukrcao na brod u Bariju, gdje mu nestaje svaki trag; ili ga je neko ubio i bacio u more, ili je prosto otplovio u beskonačnu anonimnost nekog drugog života. Nestao je na kraju rata kao njegov duhovni srodnik Anton de Sent Egziperi; prosto se nije vratio sa zadatka. Oni koji su ga vidjeli u Bariju, kažu da je bio u uniformi jugoslovenske narodne vojske, sa činom kapetana, a drugi tvrde da je nosio uniformu britanskog oficira.
Nevjerovatnu verziju kraja Sibetovog života ima Sinan Gužević, koji u eseju “Sibe iz Brusja” tvrdi da je od Miličićevih rođaka saznao kako je Sibeta na brodu ubio izvjesni Guzina, fudbalski menadžer. Sibe je bio prevodilac i jedan od organizatora fudbalske utakmice između Hajduka iz Splita i ekipe britanske vojske, koja je održana u Bariju 23 septembra 1944. godine. Guzina je, kako tvrde Miličićevi rođaci, više puta prijetio Sibetu kako će ga ubiti i da je to učinio i prije nego što je odigrana fudbalska utakmica. Međutim, najnovija arhivska istraživanja, koja su izložena u Univerzitetskoj biblioteci na osnovu Arhiva Jova Vujoševića, koji se nalazi u Arhivu Crne Gore, otkriven je podatak Jugoslovenske popisne komisije da je pjesnik preminuo 20.8.1944. u Bariju.
U svakom slučaju, kosmičke ideje i poezija Sibeta Miličića bile su bar jedan vijek ispred svog vremena. Njegove pjesme, priče, posebno roman “Veličanstveni beli Brik sveti Juraj”, govore da je tek njegov ljubavni život bio protkan neobičnim dešavanjima. Život ovog kosmičkog avanturiste je zanimljiv poput holivudskog filma, koji će možda nekada i biti snimljen.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu