Rane Ilićeve romantičarske drame “Vukašin” i “Jakvinta” pokazivale su autorovu sklonost retrogradnom utopijskom mišljenju, mitskim ličnostima i novom oblikovanju tradicije. Interes za folklor i mistiku vidljiv je u njegovim dramama “Pribislav i Božana” i “Neznani gost” (Radovan Vučković, Moderna drama, Veselin Masleša, Sarajevo, 1982, str. 526-530). S imaginacijom bliskom mitskom mišljenju, koja je autoru omogućila da se nesmetano kreće u područje fantastike i s tradicionalističkom crtom u svom karakteru, Ilić je napisao antiutopijsku naučnofantastičnu dramu “Posle milion godina”.
Utopijsko mišljenje u drami “Posle milion godina” ostvaruje se kroz imaginaciju mjesta budućnosti (utopijska arhitektonika), društva budućnosti (utopijska socijalizacija) i radnje koja se odvija u tim parametrima. Ilićeva utopijska arhitektonika za centar zbivanja uzima imaginarni prostor u budućnosti predstavljen toposom prašume geografski lociranom na koordinatama grada Pariza. Pariz za milion godina u budućnosti više ne postoji čak ni kao grad; on je zbivanjima u fantastičnoj budućoj istoriji pretvoren u prašumu – dakle u jedan vid eliotovske “puste zemlje” (Živan Filipi, Sedam antropoloških struktura, Avgust Cesarec, Zagreb, 1985. Videti analizu termina “pusta zemlja” na str, 46-48).
Već sam ovaj uvod u Ilićevu dramu “Posle milion godina” iskazuje autorov ironičan stav kojeg će se dosljedno držati do kraja komada. Prestonica tradicionalne evropske kulture, umjetnosti i obilja, u nekoj dalekoj budućnosti prestaje da postoji i pretvara se u prašumu. Dakle, sve vrijednosti evropske civilizacije, uključujući i grad kao njenu osnovnu tekovinu, svode se ponovo na prapočetke istorije, povratak prašumi. Ono što se dogodilo za tih milion godina, kada je evolucija napravila krug i sa svog vrhunca usmjerila razvoj u negativnom smeru, Ilić ne pominje u svojoj drami, on jednostavno od takve ideje polazi.
Ako imamo u vidu da je Ilić bio tradicionalista, u smislu kako to navodi Stanko Leovac u studiji “Portreti srpskih pisaca” XIX vijeka, da se “uglavnom naslanjao na ideje i iskustva Vukove omladine, na ideje pjesničke generacije njegovog oca Jove Ilića (Slavko Leovac, Portreti SKZ, Beograd, 1978, str. 272), shvatićemo koliko je polazna ideja drame “Posle milion godina” duboko tragična za njenog autora. Duhovna pustoš stanovnika pariske prašume tek je naznaka istinske tragedije svijeta ljudi oličene u predstavnicima duhosvijeta.
Utopijska socijalizacija u Ilićevoj drami sprovedena je više deskriptivno kao društvo zvano duhosvijet. Taj svijet se prostire kroz čitav Sunčev sistem i njega ne čine samo predstavnici tehnološki usavršenog ljudskog roda, već i Marsovci i Merkurijanci. Međuvasionsko udruženje duhosvijeta, u drami, priznato je na Uranovom kongresu, a njime vlada slavni senat sastavljen od svih predstavnika pojedinih planeta Sunčevog sistema, koji predstavlja neku vrstu planetarnog parlamenta. U Ilićevoj drami ljudi duhosvijeta kao predstavnici Zemlje se ni po čemu ne razlikuju od predstavnika drugih planeta, na primjer Merkura ili Marsa (kao u nekim kasnijim sjajnim SF filmovima i serijama poput “Ratova zvijezda”, “Zvjezdanih staza” itd). Svi imaju izgled homo sapiensa, govore isti jezik, čak su im i imena ovozemaljska – Zoran, Svetlana, Sanko (novi ljudi duhosvijeta, stanovnici Zemlje), Biljan, Zora, Lagan (Merkurijanci).
Predstavnike duhosvijeta karakterišu apsolutno tehnološko savršenstvo, zatim besmrtnost kao posljedica fantastičnog napretka biologije i medicine (ideja podjednako bliska i Nikoli Tesli i novim tehnoevolucionistima poput Ričarda Dokinsa ili Terensa Mekene), odsustvo emocija, takođe posljedicu vjekovnih genetskih mutacija. Duholjudi su precizni modeli razumnih bića podređenih isključivo tehnologiji svog vremena, koja ima vlast nad njima, pretvarajući ih u slijepe mašine svog savršenog svijeta.
Već u prvim didaskalijama drame “Posle milion godina” prepoznajemo elemente Ilićeve utopijske imaginacije, Zoranov kabinet ima futuristički dizajn: “Zidovi su izmalani u fantastičnim šarama, u uglu je sprava na kojoj je utvrđeno nekoliko većih i manjih kolutova što se uzajamno oko svojih osa okreću, a prema prozoru stoji napren teleskop.”
(Nastaviće se)
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu