Depolitizacija i povećanje efikasnosti javnih preduzeća jedna je od ključnih reformi koje su vlasti u cijeloj BiH obećale da će provesti u naredne tri godine, ali i ona koju će najteže ostvariti.
Javna preduzeća pod upravom Vlade Republike Srpske, fondovi kojima upravlja IRB i Penzijski rezervni fond su u proteklih 5 godina u budžet Republike Srpske uplatili oko 106,5 miliona KM po osnovu dividende.
Oni znaju s ljudima. Znaju s kim treba biti dobar. Direktori budu i prođu, a oni uvijek, na volšeban način, ulaze preko reda u direktorske kabinete, jer imaju dobar prijateljski savjet, u četiri oka.
Savjetnici, konsultanti, pomoćnici zamjenika, u upravama velikih javnih preduzeća se, kao na kadrovskom ringišpilu, vrte godinama, i dok direktori prolaze njihov uticaj je uvijek prisutan.
Uvidom o poslovanje preduzeća u Republici Srpskoj u prvi plan se ističe činjenica da su javna preduzeća i ustanove rekorderi po broju zaposlenih radnika, a da privatne kompanije imaju primat po profitu.
Na današnjoj redovnoj sjednici Skupštine opštine Istočna Ilidža usvojeni su prijedlozi o osnivanju dva nova preduzeća na području ove lokalne zajednice, kao i Nacrt strategije razvoja opštine do 2026. godine.
Vjerovatno nije problem to što političke partije, odnosno stranački lideri, dogovoraju kome koje javno preduzeće „pripada“. Više se to i ne krije, nego se javnosti samo objelodani lista podjeljenog plijena.
Reformska agenda za BiH formalno je istekla prošle godine, a mnoge obećane promjene u ekonomskoj, socijalnoj i političkoj sferi nisu ugledale svjetlo dana.
U budžet Republike Srpske manje se slije novca od dividende nego što poreski obveznici izdvoje novca za rad javnih kompanija.
U Bosni i Hercegovini ima oko 500 javnih preduzeća koja zapošljavaju oko 80.000 radnika i imaju u vlasništvu oko 30 odsto imovine. Međutim, ona ne doprinose ekonomiji zemlje, u cjelini imaju negativan povrat na investicije i uglavnom nisu likvidna.
Imenovanja direktora u javnim službama, ustanovama i preduzećima ne prati njihova stručna sposobnost već isključivo partijska knjižica, a isto je i sa ministrima i drugim funkcionerima širom BiH, pa stoga nije ni čudo da brojna državna preduzeća posluju negativno ili su u debelim dugovima.