Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO), zagađenje vazduha odgovorno je za oko sedam miliona prijevremenih smrtnih slučajeva godišnje, a broj oboljelih od bolesti povezanih s lošim kvalitetom vazduha neprestano raste. Zagađen vazduh utiče na mnoge organe, ali najviše na respiratorni i kardiovaskularni sistem.
Ali, šta to dovodi do zagađenja i kakvo je stanje kod nas?
Glavni razlozi zagađenja
Postoji 5 glavnih izvora aerozagađenja urbanih i industrijskih zona. Prvo, sagorijevanje čvrstih, tečnih i gasovitih goriva u energetskim postrojenjima, zatim sagorijevanje čvrstih, tečnih i gasovitih goriva u motornim vozilima, te industrijski procesi, odlagališta čvrstog otpada i isparavanje različitih organskih rastvarača.
Po tome, aerozagađenost zavisi od toga da li su u određenom području smještena industrijska ili energetska postrojenja, od intenziteta saobraćaja, od veličine urbanih područja, meteoroloških uslova i slično. Posljedice zagađenja vazduha mogu se posmatrati na lokalnom, regionalnom i globalnom nivou.
Banjaluka je jedan od gradova u Srpskoj gdje se mjeri kvalitet vazduha na urbanom gradskom području. A analizirajući rezultate koncentracije zagađujućih materija u vazduhu po mjesecima mjerenja, može se konstatovati da postoje značajnije razlike u vrijednostima srednjih mjesečnih koncentracija pojedinih parametara, između zimskih i ljetnjih mjeseci.
Glavni razlog za to su sezona grijanja i specifični meteorološki uslovi tokom zimskih mjeseci, objašnjava za Srpskainfo prof.dr Dušica Pešević, šef katedre za zaštitu životne sredine na Prirodno-matematičkom fakultetu u Banjaluci. Banjaluka ima gradsko grijanje, ali je i veliki broj onih koji se u sopstvenoj režiji griju. A položaj grada u kotlini uslovljava češću pojavu temperaturne inverzije i slabije provjetravanje, a samim tim i veće zadržavanje zagađujućih materija u vazduhu. Dodatni, a značajniji izvor zagađenja vazduha je i saobraćaj.
– Čvrsta goriva koja se koriste za grijanje uglavnom su drvo i ugalj, ali i otpaci nastali u poljoprivredi i šumarstvu, ponekad čak i obično kućno smeće. Čvrsta goriva se uglavnom spaljuju u kućnim pećima i malim kotlovnicama za centralno grijanje kuća i zgrada. Visoka emisija zagađujućih materija iz malih postrojenja za sagorijevanje čvrstih goriva posljedica je nepotpunog sagorijevanja, čemu je uzrok niska temperatura sagorijevanja čvrstih goriva, ali i razna ograničenja samih postrojenja – objašnjava ona.
Osušeno drvo
Evo zašto je važno i da ogrevno drvo, koji mnogi koriste za zagrijavanje, bude suvo. Kao prvo, smanjenjem vlažnosti biomase ogrevna vrijednost se uveliko povećava. U odnosu na pravilno osušeno drvo, ono neosušeno kad se naloži proizvodi i do četiri puta više zagađujućih materija, a za proizvodnju iste količine toplotne energije treba ga 20% više.
– Iz tog je razloga, za što bolje iskorištenje energije i manji uticaj na zagađenje vazduha, potrebno je adekvatno sušiti biomasu. Peći na drva, koje se najčešće koriste, niske su efikasnosti i visokih emisija zagađujućih materija. Kad se u njima sagorijeva neosušeno drvo, emisije zagađujućih materija mogu biti i do 10 puta više nego kod savremenih, visoko efikasnih peći – naglašava Pešević i dodaj da poseban problem predstavlja loženje uglja.
Naime, ugalj obično ima višu temperaturu paljenja, kao i višu temperaturu sagorijevanja, a sadržaj sumpora i azota kod uglja veći je nego kod drveta i druge biomase.
– Prema smjernicama Svjetske zdravstvene organizacije za kvalitet vazduha u zatvorenim prostorijama, ugalj se zbog visoke toksičnosti ne bi ni smio koristiti za zagrijavanje domaćinstava. Pored uticaja na aerozagađenje, ovo je još jedan od razloga za zabranu loženja uglja i obezbjeđivanjem dostupnih alternativnih načina grijanja – naglašava prof.dr Pešević.
A šta bi moglo da dovede do poboljšanja? Podsticaji za promjenu goriva, te da se umjesto uglja i ostalih čvrstih goriva počnu koristiti efikasnije tehnologije grijanja poput peći visoke toplotne efikasnosti, kamina i peći na pelet i toplotnih pumpi.
– Potrošače treba obrazovati o važnosti korišćenja drveta koje se prosušivalo najmanje šest mjeseci. Dugoročno, potrebno je razmišljati o proširivanju mreže daljinskog grijanja, koja bi mogla obuhvatiti i privatna domaćinstva – ističe Pešević.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu