Sukob između Ukrajine i Rusije sada zauzima svoje mjesto u mračnom panteonu primjera.
Između Rusije i ostatka Evrope nalaze se Karpati. Treći po dužini planinski lanac na kontinentu uzdiže se u južnoj Poljskoj i skreće ka jugu prije nego što nestane u Rumuniji. Nakon toga se ravno zemljište spušta do Crnog mora. Tokom istorije, ako je velika vojska htjela da se približi Rusiji sa zapada, Karpati su stajali na putu, primoravajući je da zaobiđe lanac na sjeveru i jugu, najčešće sjeveru. Ova sjeverna ravna zemlja se zove Poljska – to je najuža tačka Sjevernoevropske ravnice, koja se proteže sve do Francuske. Kada invazijska vojska krene na istok kroz Poljsku, ravnica se ponovo širi duž ruske granice.
Rusija je više puta napadana iz ovog pravca – Napoleonova vojska je to pokušala 1812, a Hitlerova 1941. godine. Stoga je, kako piše britanski Telegraf, Rusija više puta pokušavala da popuni jaz, odnosno da okupira Poljsku. Ako to ne uspije, rezervna pozicija je zauzmanje ili kontrolisanje najbližih tačaka kao tampon zona – Bjelorusije i Ukrajine.
Rusija takođe uvijek traži pristup toplovodnoj luci. Na sjeveru, njena mornarica je dobar dio godine opkoljena ledenim omotačem i prinuđena da plovi u skučenom prostoru kada isplovi iz Baltičkog mora i kroz moreuz Skagerak krene do Sjevernog mora.
Predsjednik Vladimir Putin je uspio da iskoristi ovu geografsku slabost da dobije podršku kod kuće, igrajući na kolektivno pamćenje svoje zemlje i strahove od spoljnog svijeta.
Rusija je 2014. zauzela dio Ukrajine, poluostrvo Krim, kao tanku tampon zonu kako bi obezbijedila da će imati toplovodnu luku Sevastopolj. Ove godine se osjetila dovoljno snažno da pokuša da uzme ostatak.
Rat je doveo ruske snage u Bjelorusiju i prema poljskoj granici. Takođe ih je pozicionirao pored Suvalki jaza – kratke granice od samo 50-ak kilometara između Poljske i Litvanije. Na jednom kraju leži ruska eksklava Kalinjingrad, dom za 15.000 ruskih vojnika, a na drugom leži Bjelorusija. Ako bi uspjeli da zatvore jaz, čak i sa Finskom i Švedskom kao članicama NATO, Litvanija, Letonija i Estonija bi bile odsječene, jer je to jedini kopneni put kojim NATO može da ojača tri slabije naoružane baltičke države.
Rusko prisustvo u Bjelorusiji takođe znači direktan pristup Poljskoj preko širokog fronta. Snage u regionu obično se nalaze unutar Rusije na Smolenskoj kapiji, teritoriji širokoj 60-ak kilometara između riječnih sistema Dzvina i Dnjepar. Kroz nju često prolaze vojne snage koje ulaze ili izlaze iz Rusije. Sada ruska vojska koja inače čuva kapiju može da napreduje kroz Bjelorusiju, što čini Poljsku i druge zemlje nervoznim.
Ali uprkos ovim prednostima, Kremlj je otkrio da je zakon o neželjenim posljedicama rijetko kada primjenljiv kao tokom rata. Putin je očekivao da se NATO i Evropska unija podijele na jastrebove i golubove. Umjesto toga, NATO se širi, a EU se uglavnom ujedinila.
Posljedice su bile dramatične. Njemačka je odbacila poslijeratnu krivicu i zauzela oštriji stav, otkazavši Sjeverni tok 2, gasovod između Njemačke i Rusije i obavezavši se da će više trošiti na odbranu. Mađarska je takođe bila prinuđena da napravi izbor između Moskve ili Brisela.
Mađarska je bliska Rusiji i premijer Viktor Orban održava tople odnose sa Putinom. Ali geografija i istorija su takođe u igri. Poslije Prvog svjetskog rata, Austrougarsko carstvo je raskomadano, a čitavi regioni su prebačeni u druge zemlje. Među njima je bilo i Zakarpatje, koje je hiljadu godina bilo pod mađarskom kontrolom. Završilo je na teritoriji današnje Ukrajine, na granici sa Mađarskom. Oko 150.000 etničkih Mađara živi u onome što se zove Zakarpatska oblast i godinama postoje tenzije oko njihovog prava da koriste svoj maternji jezik.
Budimpešta bi voljela da povrati ono što smatra nepravedno “izgubljenom zemljom”. Ipak, kombinacija istorije i zavisnosti od ruske energije diktirala je politički odgovor Mađarske na rat u susjedstvu.
Oko 65 odsto mađarske nafte i 75 odsto njenog uvoza gasa dolazi iz Rusije i ona je odbila da se pridruži sankcijama ruskom energetskom sektoru. Mađarska takođe nije bila voljna da pruži vojnu pomoć Ukrajini i neće dozvoliti da NATO oružje prođe kroz njenu teritoriju na putu za Ukrajinu – navodno da bi zaštitila Zakarpatje i Mađare koji tamo žive.
Administrativne procedure za smanjenje finansiranja Mađarske iz EU fondova, zbog njenog nepoštovanja vladavine prava, konačno su pokrenute nakon što se Budimpešta nije pridružila ostatku EU u osudi Putinovog rata. Dugoročno gledano, mađarska politička klasa će morati da se odluči ko je bolji dugoročni partner za njihovu zemlju.
Nova gvozdena zavjesa se povlači širom Evrope, od Baltičkog do Crnog mora, piše Telegraf. Turska je okretala leđa NATO, ali sada, vidjevši Rusiju sklonu dominaciji u basenu Crnog mora, zna da je najbolji izbor da ostane u Alijansi.
Teorijska linija ove nove podjele u Evropi može se povući dalje – duž granica Irana i centralnoazijskih republika, pa sve do Кineskog mora. Na jednoj strani su industrijalizovane demokratije, od kojih većina ima Ameriku kao krajnjeg garanta bezbjednosti, na drugoj su autoritarne države, nad kojima uglavnom dominira Кina. Indija se za sada drži ograde – sporo osuđuje ruski rat jer želi da zadrži Moskvu na svojoj strani – ali će to biti teže ako izbije velika kriza između demokratskih zemalja i Кine.
Posljedice Putinove invazije osjetile su se širom svijeta, a ne samo u smislu geopolitičkih odnosa. Rusija i Ukrajina su glavni proizvođači pšenice i 26 zemalja se oslanja na njih za više od polovine svog godišnjeg uvoza. Rat je doveo do nestašica i rasta cijena u onim zemljama koje to najmanje mogu da priušte. Rusija napada Ukrajinu, a deca u Egiptu i Jemenu gladuju. Zašto? Moć geografije, piše Blic.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu