Osim velikog udjela u smrtnosti stanovništva, maligna oboljenja predstavljaju veliko finansijsko opterećenje za zdravstveni sistem, jer je liječenje pacijenata kod kojih je bolest u razvijenom stadijumu izuzetno skupo.
Ove činjenice konstatovali su revizori Glavne službe za reviziju javnog sektora RS u reviziju učinka “Prevencija malignih oboljenja”. Analizirali su četvorogodišnji period, od 2015. do kraja 2018, i konstatovali da je broj novootkrivenih malignih oboljenja u 2015. za 10 odsto viši nego u 2012.
Generalni zaključak je da postoji značajan prostor za unapređenje efikasnosti mjera za rano otkrivanje malignih oboljenja. Utvrđeni su sljedeći zaključci:
- Regulatorne pretpostavke za provođenje mjera za rano otkrivanje malignih oboljenja nisu u potpunosti ispunjene;
- Materijalni, tehnički i kadrovski uslovi za efikasno provođenje mjera za rano otkrivanje malignih oboljenja nisu obezbijeđeni u potrebnoj mjeri;
- Provođenje mjera za rano otkrivanje malignih oboljenja u domovima zdravlja nije rađeno na efikasan način;
- Nije uspostavljen sistem izvještavanja o provedenim pregledima za rano otkrivanje malignih oboljenja koje bi omogućio analizu i evaluaciju provedenih mjera;
- Potencijalni za uštede u zdravstvenom sistemu, kao i koristi za cijelo društvo, nisu iskorišteni.
Revizori ističu da su predmet ove revizije bile mjere i aktivnosti na planiranju i provođenju mjera i postupaka za rano otkrivanje malignih oboljenja, i to četiri grupe propisane Programom prevencije i kontrole nezaraznih bolesti (rano otkrivanje raka grlića materice, rano otkrivanje raka dojke, rano otkrivanje kolorektalnog raka i rano otkrivanje raka prostate). Osnovna svrha revzije jeste da ispita da li institucije u zdravstvenom sistemu efikasno provode mjere za rano otkrivanje malignih oboljenja i da ponude preporuke za unapređenje efikasnosti ranog otkrivanja malignih oboljenja.
Otkrivanje malignih oboljenja u ranoj fazi bolesti, osim visoke šanse za izlječenje, omogućava i primjenu poštednih hirurških intervencija, brži oporavak, smanjenje invalidnosti, bolji kvalitet života, kao i smanjenje troškova liječenja i indirektnih troškova bolesti.
Kod nekih oblika malignih oboljenja nedvosmisleno je dokazano da su troškovi ranog otkrivanja višestruko manji od troškova liječenja i kao takve Svjetska zdravstvena organizacija preporučuje za provođenje – navode revizori.
Narodna skupština RS je 2002. godine usvojila Program zdravstvene politike i strategije za zdravlje u RS do 2020. U tom dokomentu se ocjenjuje da nezarazne bolesti predstavljaju najteži zdravstveni problem u RS, ali i da se taj problem ne rješava na način kako to postavlja savremena medicinska nauka i praksa, te da postoje zakonski preduslovi da se problem nezaraznih bolesti rješava efikasnije mjerama koje se ne primjenjuju.
Na osnovu tog dokumenta Vlada je donijela Strategiju prevencije i kontrole nezaraznih bolesti, a ministar zdravlja je donio Program prevencije i kontrole nezaraznih bolesti. Donesen je i niz operativnih dokumenata i uputstava čijom primjenom je trebalo da se utiče na redukaciju faktora rizika i rano otkrivanje malignih oboljenja.
Međutim, revizori su se tokom predstudijskog istraživanja uvjerili da se pregledi namijenjeni ranom otkrivanju malignih bolesti u Republici Srpskoj provode, ali na način koji je nedovoljan za značajnije rezultate. Prije svega, broj pacijenata obuhvaćenih preventivnim pregledima je mali, a njihov odabir se radi uglavnom kada se tek jave doktoru iz drugih razloga.
– Na taj način prevenciji se pristupa pasivno i nije moguće očekivati da se postignu značajniji rezultati. Iako je Programom još od 2002. godine definisan način i obuhvat pregleda za rano otkrivanje malignih oboljenja, oni se ne provode kao što je zamišljeno – utvrdili su revizori.
Oni su rezultate revizije, zaključke i preporuke poslali nadležnima: Ministarstvu zdravlja RS, Institutu za javno zdravstvo, Fondu zdravstvenog osiguranja i domovima zdravlja.
Na kraju, revizori sugerišu na ono što je utvrđeno u samoj Politici unapređivanja zdravlja stanovništva RS do 2020. godine. U njoj je konstatovano da će na nepovoljan demografski trend (konstantan pad stope prirodnog priraštaja stanovništva, koji ima negativan predznak već nekoliko godina, pad stope nataliteta, migracije…) imati značajnije posljedice vezane za strukturu i obim radne snage u budućnosti. Takođe će imati i posljedice vezane za zdravlje stanovništva i dovesti do porasta novooboljelih i ukupnog broja malignih oboljenja.
– Ovo zahtijeva spremnost zdravstvenog sistema da odgovori na promijenjeno stanje zdravlja stanovništva – poručuju revizori.
Novi ministar zdravlja Alen Šeranić je u ponedjeljak predstavio Akcioni plan za prevenciju i kontrolu nezaraznih bolesti u RS za period 2019-2026. godina. On je rekao da je ovaj plan vrlo važan, kao i da je usaglašen s evropskim akcionim planom za kontrolu masovnih nezaraznih bolesti, čime Srpska dobija svoje mjesto u smislu koordinisane aktivnosti u Evropi po pitanju prevencije masovnih nezaraznih bolesti.
– Akcioni plan govori o određenim aktivnostima koje se odnose na naše individualne odluke i na populacione odluke kako da unaprijedimo zdravlje stanovništva. Ako zanemarimo biološke faktore koji se odnose na pol i starost, onda možemo razmatrati faktore životne sredine koji mnogo utiču na zdravlje. Važna je intersektorska saradnja, jer zdravlje nije pitanje samo Ministarstva zdravlja već svih nas – poručio je Šeranić.
On je naveo da stanovništvu u Republici Srpskoj najviše prijete maligna i kardiovaskularna oboljenja koja izazivaju smrtnost i do 60 odsto.
– Treba pojačano raditi na prevenciji karcinoma dojke i cerviksa kod žena, te kolorektalnog karcinoma. Prevencija mora biti usmjerena na radno stanovništvo od 20 do 65 godina – dodao je Šeranić.
Načelnica Službe za socijalnu medicinu sa organizacijom i ekonomikom u zdravstvu u Institutu za javno zdravstvo Republike Srpske Dijana Štrkić navela je da su vodeći uzroci smrtnosti u Srpskoj bolesti sistema krvotoka koje čine polovinu ukupne smrtnosti, a svaki peti smrtni slučaj je zbog tumora. Muškarci najčešće obolijevaju od raka dušnika, bronhija i pluća, a žene od raka dojke.
– Zajednički faktori rizika su pušenje, nepravilna ishrana, fizička neaktivnost i konzumiranje alkohola – upozorila je Štrkićeva.
Direktor Odjeljenja za zdravstvene sisteme i javno zdravstvo Regionalne kancelarije za Evropu Svjetske zdravstvene organizacije Hans Kluge rekao je da su nezarazne bolesti glavni uzrok smrtnosti u Evropi i predstaljaju veliki trošak po privredu. On smatra da je veoma važno da se ovaj akcioni plan u Republici Srpskoj realizuje.
– Načelo univerzalne pokrivenosti zdravstvenom zaštitom znači da svi ljudi treba da imaju pristup dobrim zdravstvenim uslugama, a da, pritom, zbog lošeg zdravlja ne završe u siromaštvu. Republika Srpska nalazi se na dobrom putu da ostvari ciljeve održivog razvoja, a mi u Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji spremni smo da im u tome pomognemo – rekao je Kluge.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu