Poslije razaranja, više vijekova njegovi temelji bili su skriveni duboko pod zemljom. Sada je došlo novo doba, kada ova bogomolja ponovo vraća davbnašnji sjaj, ljepotu i značaj, te postaje mjesto okupljanja i saborovanja.
– Dugogodišnja arheološka istraživanja u selu Gornji Kijevci kod Gradiške, potvrdila su postojanje nekadašnjeg srednjovijekovnog manastira iz peroda Stefana Dragutina iz loze Nemanjića. Smješten je ispod planine Kozare u dolini rijeke Lubine, na ravničarskom kompleksu njiva pod nazivom Karanovac – kazao je za Srpskainfo arheolog Bojan Vujinović, gradski menadžer i bivši direktor Zavičajnog muzeja.
– Manastir se prvi put pominje u Bosanskoj vili iz 1886. godine, kada se navodi da se u manastiru služilo do nekog “rata sa Turcima” – podsjeća Vujinović.
– Manstir je u arheološkom smislu evidentisan tek 1955. godine, kada je pronađen materijal iz vremena praistorije, rimskog perioda i srednjeg vijeka, a prva arheološka istraživanja, kojim je rukovodio Milan Đurđević, izvršena su 2004. godine – izjavio je Vujinović.
Manastir je prvobitno sagrađen kao jednobrodna sakralna građevina pravougaone osnove sa polukružnom apsidom na istoku, kojoj je kasnije dograđena priprata na zapadu. Građena je od kozaračkog kamena, povezanim krečnim malterom, te krovom od drvenih dasaka, takozvane šindre.
– U ovom pravoslavnom srednjovijekovnom manastiru pronađen je najstariji i najzapadniji ćirilični natpis iz 1301. godine, kada se pominje pop manastira Lomnice, koji vrši službu u manastirskoj crkvi u Kijevcima. Unutar ovog manastira pronađene su i freske, koje se sa sigurnošću mogu dovesti u vezu sa srpsko-vizantijskim stilom, te se lako mogu prepoznati po bjeličastim krugovima na draperijama sveštenika, koji zapravo imitiraju bisere – kaže arheolog Vujinović koji nekoliko godina, zajedno sa grupom saradnika, intenzivno radi na istraživanju Karanovca i šire lokacije, poznate među lokalnim stanovništvom kao manastirište.
– Na ovom lokalitetu pronađena je i nekropola, sa velikim brojem mramora na kojima susrećemo glagoljične natpise. Jedan od njih, sa glagoljičnim natpisom, sa muškim imenom u dativu – Radinu, dovodi se u vezu sa periodom od 11. do 12. vijeka, te i ako iz relativno kasnog vremena, ide u prilog ćirilo-metodskoj tradiciji – pojašnjava Vujinović iznoseći mnoštvo dokaza o burnom životu u manstiru Karanovac koji sada, poslije nekoliko vijekova ponovo vaskrsava.
Arheološko istraživanje ovog lokaliteta počelo je prije desetak godina, kada je Zavičajni muzej iz Gradiške odlučio da pokrene obimne poslove i utvrdi nove činjenice o postojanju i životu manastira. Pronađeni su srebrne naušnice, rimski novčići, fibula (kopča) od bronze, rimska narukvica od staklene paste, pojasna kopča od gvožđa, ekseri od gvožđa, te velika količina rimske i srednjovijekovne keremike.
– U unutrašnjosti manastirske crkve istražen je drugi sloj sahranjivanja, pronađen veći broj djelimično uništenih skeleta postavljenih karakteristično za hrišćanski način sahranjivanja. Tokom istraživanja manastirske crkve u u oltarskom dijelu je pronađena rimska keramika, pa se može pretpostaviti da je ovaj objekat korišten kao kasnoantička, odnosno ranohrišćanska bazilika – kaže arheolog Bojan Vujinović.
Potpuno je sigurno, dodaje on, da je manastirska crkva korištena u kasnom srednjem vijeku, u periodu od 13. do sredine 16. vijeka. Još jedan zanimljiv natpis iz druge polovine 14. vijeka, “to jeste Mileta Stojić”, pronađen ovdje, navodi na zaključak da je ispod nadgrobne ploče sahranjen dječak sa jasnim imenom i prezimenom.
– To je zapravo najstarije poznato ime i prezime iz Potkozaraja, koje sa sigurnošću možemo potvrditi, a zanimljivo je da i danas na ovom terenu ima Stojića i Stojnića – podsjeća Vujinović. Ovaj arheološki lokalitet zanimljiv je svakako, jer se na njemu mogu sagledati najmanje dva milenijuma kulturne baštine. Tu je pored srednjovijekovnog manastira i nekropole pronađena rimsko poljoprivredno imanje, vila rustika iz vremena od prvog do četvrtog vijeka, te dvije crkve brvnare iz turskog perioda, iz vremena druge polovine 16. i 19. vijeka.
Završetak obnove kompleksa, na mjestu gdje su prve bogomolje izgrađene prije dva milenijuma i koje svjedoče o nastanku i razvoju srpske istorije i kulturne baštine, planiran je do 2025. godine.
Osvećeni temelji prije godinu dana
Vladika banjalučki Jefrem, uz sasluženje brojnog sveštenstva, te prisustvo mnogih vjernika iz potkozarja i Lijevče polja, prije godinu dana je osveštao temelje manastirskog kompleksa Karanovac u Kijevcima kod Gradiške.
– Ova generacija je blagoslovena, jer joj je pripala uloga obnovitelja hrama, čiji početak gradnje ovdje slavimo i obilježavamo. Ovdje je duhovna baza našeg naroda, čiju obnovu su pomogli mnogi priložnici – kazao je vladika Jefrem.
Čast kumstva konaka pripala je Miloradu Dodiku, tadašnjem srpskom članu Predsjedništva BiH, Zoranu Adžiću, gradonačelniku Gradiške i Banjalučaninu Zoranu Lemiću.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu