Magazin

Zagonetna istorija Srba (41): Muzika

Centralna pozicija na Balkanu, gdje Srbi žive i danas, govore o tome koliko su otporni, dugotrajni i sposobni da prežive svakakve nevolje.

FOTO: RINA

Srbi su vazda bili i ostali ratnički narod. Njihove priče i legende prenosile su se s koljena na koljeno sve do perioda Vizantije kada su se trajno povezali s pravoslavnim narodima Grcima i Rusima i usvojili ćirilicu kao zvanično pismo.

Dolazak Slovena na balkansko tlo donio je i novu mitološku matricu sa njihovim božanskim bićima i demonima. Srbi od perioda Nemanjića pa nadalje žive u prepletenim mitološkim matricama drevnih Srba i Slovena, a svoje autentične mitove stvaraju od perioda Svetog Save do Kosovske bitke. Od kada je Vuk Karadžić zabilježio većinu najvažnijih mitova našeg naroda sabranih u brojnim epskim pjesmama, pričama i legendama iz ovih krajeva, stvara se srpska popularna mitologija, koja će se razvijati od fantastične literature XIX vijeka, preko međuratne avangarde, perioda SFRJ, sve do moderne postmiloševićevske Srbije.

Muzička tradicija drevnih Srba bila je pretežno atlatiđanska. Atlantiđaski instrumenti bili su frula, kaval, razni duvaljke, kao i udaraljke, talambasi itd. Ta se tradicija pomiješala sa hiperborejskom, a poezija koja se pjevala prenosila se s koljena na koljeno.

Apolon je, kažu, donio liru iz Hiperboreje. Odlično su je svirali i Hermes i Orfej. Žičani instrumenti su brzo osvojili atlantiđanske prostore Mediterana i Male Azije. Prije pojave prvih zapisa Svetog Save, srpska tradicija je bila oralna. Istorijski događaji su se prepričavali, tačnije pjevali mlađim naraštajima, prvo uz liru, a kasnije uz gusle.

U Lordovoj studiji “Pevač priča” objašnjava se koliko su guslari bili značajni prenosioci tradicionalne kulture. Oni su pjevali lirske i epske pjesme, te u njima istorijske činjenice pretvarali u poeziju ili u mit. Gusle su u naše krajeve stigle još u V vijeku, poslije mongolske najezde Atile Huna. Srodni instrumenti guslama su morin hur sa dvije žice i igil.

Mongolska legenda o nastanku gusala motivom donekle podsjeća na našu narodnu pjesmu „Ženidba kralja Vukašina“. U mongolskoj legendi, pastir od ljubavnice dobija krilatog konja kojim je noću posjećuje. Njegova ljubomorna supruga potkreše krila konju. Konj zbog toga pada sa neba i pogine. Ožalošćeni pastir od njegove glave načinio je prve gusle. U srpskoj narodnoj pjesmi Vidosava, žena vojvode Momčila, želi da se preuda za kralja Vukašina. Zato izdaje muža tako što njegovom krilatom konju Jabučilu spali dio krila.

Konj je mitsko biće nomadskih plemena, te je na vrhu gusala konjska glava simbol onih koji lutaju, ratuju i bave se stočarstvom, dok je gudalo najčešće izrađeno u obliku zmije. Kasnije se na guslama sreću likovi nacionalnih junaka. Nije slučajno što se prave od javora, jer javor kao drvo ima simboliku u srpskoj prethrišćanskoj religiji i označavao je kult predaka.

Uz gusle se slave preci. One su tako dio najživlje hiperborejske tradicije srpskog naroda, koju narodni pjevači kroz epske pjesme prenose i danas. Prije najezde Huna i dolaska Slovena, hiperborejsku tradiciju prenosili su Srbima i instrumenti koje su donijeli Kelti, a to su rog i gajde.

(Nastaviće se)