U majevičkom kraju postoji oko 40 nekropola sa više od 400 spomenika stećaka, a njihovo brojno stanje i veličine ukazuju da su naselja na Majevici u srednjem vijeku bila česta, ali mala, govori za Srnu profesor Nemanja Milovanović, koji se bavi istraživanjem i porijeklom stećaka na ovom području.
Milovanović ističe da se na Majevici stećcima obilježavaju grobna mjesta od druge polovine 12. vijeka, pa do kraja 16. vijeka.
– Nažalost, ni na jednom od epitafa na Majevici nije zabilježeno istorijski poznato ime ili događaj, pa je precizno datiranje time otežano, međutim, tu nam pomaže paleografija i istorija jezika – kaže Milovanović.
Iako napominje da su ranije, uprkos sistemskim istraživanjima, pravljeni namjerni ili nenamjerni propusti, on tokom desetogodišnjeg rada i obilaska ovog područja nastoji da istraži epitafe sa ciljem da prikupi i predstavi pouzdanu istorijsku građu.
– Na ukrašenim primjercima ponekad su, osim vjerskih, prisutni i statusni simboli. Krst je najčešći ukrasni motiv na stećcima uopšte. Prikazi sunca, mjeseca, spirala, srednjovjekovnog oružja (luk i strijela, mač), prikazi vinove loze, cvijeća i drugog bude maštu i nagone na razmišljanja o svemu onome što je okruživalo srednjovjekovnog čovjeka – kaže Milovanović.
On podsjeća da epitafi uvijek ističu vezu pokojnika i “plemenite zemlje” (“Ovdje leži na svojoj zemlji…”), zatim svjedoče o vezama među ljudima i o vezi ljudi sa Bogom (“…s Bogom i s rodom”).
Obilježja o pokojnicima ne dižu samo potomci, braća ili roditelji, već u tome pomažu rodbina, prijatelji ili bratija (“…a postaviše ovaj biljeg sinovi”…”i s rodom”).
– Natpisi svjedoče i o migracijama. Sačuvani su etnici Svibničanin, Gostiljanin, Hvočanin, a ponekad iz samog natpisa dobijamo neku informaciju o životu pokojnika tih vremena (…dobro živje na ovom svijetu…), ali i o smrti …a pogibe – kaže Milovanović i dodaje da epitafi svjedoče i o jezičkim, ali i o vjerskim prilikama.
Milovanović kaže da poseban utisak ostavlja deset epitafa srednjovjekovne nekropole u selu Piperi na Majevici.
– S obzirom na to da je ova nekropola privukla pažnju najstarijih domaćih naučnih radnika koji su se bavili srednjovjekovnim natpisima, te da je njena posebnost zbog broja epitafa izuzetna u najširim okvirima, nije razumljivo zašto joj nije posvećana posebna pažnja šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka – navodi Milovanović.
On ističe da, zahvaljujući epitafu posvećenom Milošu Bratosaliću, zatim epitafu njegovom bratu i na kraju njegovom sinu Pribisavu može da se da rekonstruiše rodoslovno stablo vlastelinske porodice Bratosalića.
– Ćirilički natpis na spomeniku Pribisava Miloševića svjedoči o dramatičnim događajima, o ubistvu i osveti, koji su se zbili na Majevici, po svemu sudeći, u 15. vijeku. Iz natpisa saznajemo i ime ubice – navodi Milovanović, koji živi u Priboju majevičkom.
O broju stećaka, ili kako se se uobičajnije u narodu nazivaju – mramorovi ili mramorje, na Majevici i u njenoj podgorini teško se sa sigurnošću može govoriti.
– Ali, ako se pod terminom majevički kraj podrazumijevaju područja nekadašnjih prijeratnih opština Lopare i Ugljevik onda se sa sigurnošću zna da ovdje postoji četrdesetak nekropola, sa preko 400 spomenika. Veliki broj nekropola nalazi se i na području koje se nekada nazivalo zvorničkom Majevicom – istakao je Milovanović, koji je profesor srpskog jezika i književnosti u Srednjoškolskom centru “Vuk Karadžić” u Loparama.
Milovanović je i glavni i odgovorni urednik (2012−2016) časopisa za jezik, književnost i duhovnost “Bokatin Dijak”, te urednik biblioteke “Baština” edicije “Dijak”. Član je redakcije časopisa “Srp”. Radove iz srednjovjekovne epigrafike objavljuje u periodici.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu