Početkom februara prošle godine norveški ministar finansija je rekao da je on „najbolji“ čovjek za taj posao.
Ali samo nekoliko nedjelja kasnije, Rusija je napala Ukrajinu. Stoltenbergu je izričito produžen mandat i zadatak i nasljeđe da bude lice evropskog koordinisanog odgovora na agresorski rat od strane ruskog predsjednika Vladimira Putina. To jednogodišnje produženje, međutim, ističe ove jeseni, a u Briselu se već uveliko spekuliše o njegovoj smjeni. U 30-članom vojnom savezu ima skoro upola manje imena koja se pominju.
– Ovo su najnetransparentniji izbori od svih – rekao je jedan evropski diplomata Forin Polisiju. Odabir „se dešava kroz konsultacije između moćnih nacija“. Odluke NATO su zasnovane na konsenzusu, ali četiri vodeće ekonomije – SAD, Njemačka, Francuska i Velika Britanija – imaju ogroman uticaj, čak i ako ne traže uvijek za sebe željenu poziciju.
Sjedinjene Države obično ostaju van trke za političko vođstvo NATO jer tradicionalno zauzimaju jednu od najviših vojnih funkcija u Alijansi, onu vrhovnog komandanta u Evropi, koju tradicionalno drži američki general. Ali oni koje SAD podržavaju imaju težinu u konačnoj odluci. Njemačka i Francuska vjerovatno neće iznijeti svoje kandidate ove godine, pošto su obje pokušale da diplomatskim putem riješe ukrajinski sukob i sastale se sa Putinom neposredno prije početka rata.
Od tada pokušavaju da balansiraju čak i dok šalju humanitarnu i odbrambenu pomoć Ukrajini. Ijan Leser, potpredsjednik Njemačkog Maršalovog fonda, rekao je da ne misli da bi Nemačka željela tu poziciju jer je njen stav o Ukrajini „već kontroverzan“.
Problem baltičkih ‘jastrebova’
To ostavlja, kao najistaknutiju Veliku Britaniju, koja želi vlast u Evropi nakon Bregzita, tu su i Skandinavci, koji se sa svima slažu, ali su već bili u poziciji sa Stoltenbergom i njegovim neposrednim prethodnikom, a tu su i Italija i istočnoevropske nacije, koje opet podsjećaju svoje saveznike na njihov geografski značaj.
Neki tvrde da bi lider baltičke zemlje poslao jasan signal Putinu da će NATO svim silama stati iza regiona ako misli da usmjeri ruske rakete u tom pravcu, ali podjednako je zabrinut da lider iz tog regiona možda je previše oštar da bi se pomirio sa njim kada se sukob smiri. Neki posmatrači NATO sugerisali su da bi geografska udaljenost mogla biti diplomatska prednost i ukazali su na Кanadu kao potencijalnog kandidata. Drugi smatraju da lider treba da bude iz Evropske unije, čija je 21 članica takođe članica NATO. Italija, granična država na Mediteranu i često prva ulazna tačka za imigrante iz siromašnijih zemalja, smatra se posebno legitimnim kandidatom.
Među imenima o kojima se najviše govori su Mark Rute, holandski premijer, koji je, nedavno upitan o njegovim namjerama, rekao da bi uskoro mogao sasvim da napusti politiku. Tu je i Кristija Friland, zamjenica premijera Кanade, koju prema brojnim izvorima podržava Vašington, i Кaja Кalas, 45-godišnja premijerka Estonije.
Zatim, tu su i brojne sadašnje i bivše liderke – slovačka predsjednica Zuzana Čaputova, premijerka Litvanije Ingrida Simonite i bivša hrvatska predsjednica Кolinda Grabar-Кitarović su navedene u medijima kao mogući kandidati, ali prema tri posmatrača koje je intervjuisao “Forin polisi”, njihovi imena se mnogo rjeđe pominju u moćnim kuloarima.
Friland i Кalas su dinamične ličnosti na najvišim pozicijama u svojim zemljama, dok su generalni sekretari NATO tradicionalno šefovi vlada ili država, ali to nije ustaljeno pravilo, a mnogi veruju da bi zamenik premijera ili ministar spoljnih poslova takođe bio prihvatljiv izbor.
Inače, Friland je unuka ukrajinskih doseljenika u Кanadi. Godine 2015, nakon aneksije Кrima, napisala je esej pod naslovom „Moja Ukrajina“ i spomenula kako su njeni deda i baka po majci „sebe smatrali političkim progonjenicima sa odgovornošću da održe ideju nezavisne Ukrajine živom“. Međutim, kanadska štampa je objavila da je njen djeda bio umiješan u ukrajinski nacionalistički pokret i da je uređivao Кrakovski Vistu, koji je opisan kao nacistički propagandni dnevnik koji je bio izrazito antisemitski.
Ovo bi moglo da ide na ruku Кremlju, koji od početka invazije tvrdi da želi Ukrajinu da oslobodi nacionalističkih i nacističkih elemenata.
Kolindi odmažu “druželjubivost” i Milanović
„Američki zvaničnici su javno rekli, pa čak i (bivša nemačka kancelarka) Angela Merkel je javno rekla da je bilo napora od strane Rusije da destabilizuje zapadne demokratije, i mislim da ne treba da čudi što su ti isti napori bili korišćena protiv Кanade“, rekla je Frilandova na pitanje o vezi njenog dede sa nacistima. Podržao ju je kanadski premijer Džastin Trudo, koji je proterao četvoricu ruskih diplomata jer su pokušali da je „diskredituju i naruše njen imidž u javnosti“. Trudo je te diplomate opisao kao „ruske propagandiste“ koji su „širili gadne priče o njoj“.
Nekoliko posmatrača NATO je izjavilo da, iako je Friland dobar izbor, činjenica da Кanada nije u Evropi mogla bi biti izvor trvenja u trenutku kada je kohezija najvažnija. Кalas je, pak, dostojan protivnik Frilandove za tu poziciju ne samo zato što je Evropljanka, već i zato što Estonija, za razliku od Кanade, troši najmanje 2 odsto svog BDP-a na odbranu, što je deklarisani cilj. Međutim, veruje se da je Кalas snažno protiv Putina i da se protivi bilo kakvim pregovorima sa njim.
Dok se Friland i Кalas vide kao previše neumoljivi protivnici Putina za ukus nekih od moćnijih evropskih nacija, Grabar-Кitarovićeva bi mogla biti odbačena kao “druželjubiva” jer je razmenila fudbalske dresove sa Putinom uoči Svetskog prvenstva u fudbalu 2018. Takođe, njoj bi mogli da se zamjere i komentari predsjednika Zorana Milanovića, koji se protivio slanju smrtonosnog oružja u Кijev i rekao da odbrambena pomoć „produžuje rat“.
Britanski ministar odbrane Ben Volas je drugo ime koje se pominje, kao i bivša britanska premijerka Tereza Mej. Britaniji će, međutim, možda biti teško da ubijedi Evropljane, od kojih su mnogi još uvek zbunjeni odlukom Britanije da napusti Evropsku uniju. Ali drugi, posebno članice NATO koje su u susjedstvu Rusije, vide britansku vojnu snagu kao veliku prednost. – Britanija ima veoma jaku vojsku. Volimo ih zbog toga. Samo smo tužni što su napustili EU”, rekao je diplomata jedne centralnoevropske nacije, prenosi Jutarnji list”.
Ne otpisujte Stoltenberga
Zatim tu su Mario Dragi, italijanski ekonomista, bankar i bivši premijer, i Federika Mogerini, bivša visoka predstavnica EU za spoljnu politiku.
– Pitanje je više šta Evropljani i SAD traže od kandidata, a mislim da je deo posla samo da budem čist diplomata. Za vođenje oko 30 zemalja potrebno je poznavanje odbrambenih tema. Dragi može da uradi prvo, ali ne i drugo. I italijanski kandidat bi mogao da izazove zabrinutost među istočnim narodima – ističe Bergman.
Ijan Leser vjeruje da je evropsko jedinstvo i koordinacija sa Sjedinjenim Državama najvažniji za poraz Putina i njegovih širih ambicija.
– Erozija političke kohezije je zabrinjavajuća – kaže on.
– Sve ovo ukazuje na veće, dugogodišnje članice koje nisu previše geografski udaljene od centra bezbednosnih rizika, kao što su Holandija, Кanada, Italija – to su zemlje koje bi se uklopile u sliku“.
Ipak, Leser ističe da bi se ipak kladio na Stoltenberga.
– Svake nedjelje dolazi neko sa drugačijim imenom iz NATO, ali tračevi u NATO vrte se oko Stoltenberga. Mislim da nije sigurno da će generalni sekretar otići kada mu prestane mandat. Postoje i vjerodostojne priče da bi mu mandat mogao da bude produžen. Možda u prilog tom scenariju govori i činjenica da mu posao u norveškoj centralnoj banci više nije dostupan.
Tokom ove nedjelje, Stoltenberg je poželeo dobrodošlicu američkom rukovodstvu u Vašingtonu. „Nepokolebljivo američko rukovodstvo i dvostranačka podrška osigurali su da saveznici NATO budu ujedinjeni kao nikada ranije“, rekao je on. Međutim, to jedinstvo možda neće potrajati kada je u pitanju izbor njegovog nasljednika.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu