Kako pokazuje izvještaj državne Agencije za zaštitu životne sredine, više od 2,5 miliona građana Srbije živi u gradovima u kojima je vazduh treće kategorije, odnosno prekomerno zagađen, a u kojima su dominantni zagađivači PM čestice.
Takav vazduh, pokazuje posljednji izvještaj Evropske agencije za zaštitu životne sredine, pak, u Srbiji je u 2021. godini odnio ukupno 17.140 ljudi, najviše zbog pogubnog uticaja najopasnijeg među svim polutantima u vazduhu – ozloglašenih PM 2,5 čestica.
Ako se taj podatak uporedi sa podacima Republičkog zavoda za statistiku da je u Srbiji te 2021. godine umrlo 135.901 osoba, dolazi se do zaključka da je za čak 12 odsto smrti u našoj zemlji odgovoran – zagađen vazguh.
Kako ubijaju PM čestice
A iz njega nas ubija “nevidljivi ubica”, kako PM čestice klasifikuje i Svjetska zdravstvena organizacija. One predstavljaju smešu dima, čađi i prašine i sadrže teške metale poput nikla i arsena, a nastaju kombinovanim uticajem grijanja, saobraćaja i industrije. PM10 čestice su prašina manja od 10 mikrometara, dok su PM2,5 čestice svojim promjerom još sitnije, pa samim tim i opasnije, jer još lakše dospijevaju u organizam, piše Blic.
– U slučaju udisanja PM čestica, koje skraćuju dah, srce se napreže da bi kompenzovalo smanjeni unos kiseonika i pri tome se iscrpljuje. Na taj način, pored razboljevanja pluća, one dovode i do srčanog ili moždanog udara. Naime, ako dođe do oštećenja većeg krvnog suda u srcu nastaje infarkt, dok ako dođe do začepljenja ili oštećenja većeg krvnog suda u mozgu, dolazi do šloga. Zbog svega toga, PM čestice možemo smatrati uzrokom iznenadne srčane smrti, za koji nemamo valjani dokaz – objašnjava onkolog dr Zoran Živković, koji se godinama bavi problematikom zagađenja vazduha kao predsjednik Saveta za zdravlje u Valjevu, jednom od gradova sa najzagađenijim vazduhom u Srbiji.
Raste aerozagađenje, raste i broj šlogova i infarkta
Specijalista za plućne bolesti dr Slavica Plavšić, izjavila je za list Danas da je u danima kada je vazduh ekstremno zagađen, evidentno povećan broj šlogova i infarkta, kao i broj hospitalizacija pacijenata koji boluju od hroničnih plućnih bolesti. Kako je navela, zagađujuće čestice, što je još jedan problem, u organizam ne dospijevaju samo udisanjem, “već i preko kože i sluzokože”.
– Čestice koje su mikronske veličine iz najsitnijih vazdušnih puteva ulaze u najsitnije krvne sudove, potom u krvotok gdje se spajaju i postaju sve veće i veće i vremenom se povećavaju i talože na zidove krvnih sudova, dovodeći do njihovog oštećenja i začepljenja – izjavila je dr Plavšić, dodajući da na su najizrazitija oštećenja krvnih sudova u srcu, plućima i mozgu. Osim toga, po njenim rečima, zagađen vazduh ima veoma loš uticaj i na reproduktivne organe.
– Kod trudnica je jako opasno, kao i kod male dece jer njihovi disajni putevi su sitni, mali i onda pre dolazi do njihovog zapušenja. Bukvalno ne postoji nijedan organ koji je pošteđen štetnog dejstva aerozagađenosti – rekla je dr Slavica Plavšić.
Aerozagađenje komplikuje alergije i respiratorne infekcije
Sve opasnosti od aerozagađenja nam tek slijede sa pojačanjem prave zime i pojačanim grijanjem i radom termoenergetskog sektora, a i sada predstavljaju dodatni rizik za građane koji su pogođeni alergijama ili drugim respiratornim infekcijama.
– Trenutno su najviše ugroženi pacijenti sa sa respiratornim tegobama, pacijenti sa kardiovaskularnim problemima i onkološki pacijente sa malignitetima pluća. Kada nivo aerozagađenja bude još viši, biće ugrožene i ostale ranjive kategorije, kao što su djeca i trudnice. Kada govorimo o aktuelnoj “kombinaciji” aerozagađenja i alergija i respiratornih infekcija, sada kod pacijenata posebno stradaju gornji disajni putevi. Pogotovo je to izraženo kod djece koja se žale na uporni kašalj, jer PM čestice dodatno iritiraju njihove osjetljive gornje disajne puteve, koji su već pogođeni nekom alergijom ili respiratornom infekcijom – ističe dr Zoran Živković.
Po njegovim riječima, najbolja zdravstvena prevencija, posebno za ugrožene kategorije ljudi, jeste da se u uslovima povećane zagađenosti vazduha jednostavno – ne izlazi napolje.
– U periodima najviših vrijednosti PM čestica, a to su jutarnji i popodnevni časovi, ne treba otvarati prozore, ne treba napolje izvoditi novorođenčad i malu djecu, smanjiti fizičke aktivnosti. Ugroženi, jednostavno, u tim periodima treba da ostanu i budu u kućnim uslovima – kaže dr Živković.
Od ostalih saveta, uz skraćen boravak napolju posebno za hronične bolesnike, djecu i trudnice, ljekari preporučuju da se kućne prostorije provjetravaju isključivo u periodu od 11 do 17 časova, te da se, kad god je moguće, koriste kućni prečišćivači vazduha. Mnogi, dok su napolju, misle da će pomoći i maske, međutim…
– Nošenje običnih, hirurških maski koje smo imali u doba korone, kod zagađenja vazduha, na žalost, nije od velike koristi i nema neki naročit efekat. Postoje nano maske koje su skuplje, ali svakako djelotvornije, te specijalne filtrirajuće maske, ali one nisu jeftine jer im je najniža cijena oko 10 evra. One, međutim, pružaju zaštitu od prodiranja PM čestica u organizam preko disajnih puteva – navodi dr Zoran Živković.
Najnovije vijesti Srpskainfo i na Viberu