Kultura

Rok Partenon (71): Bora Đorđević i Bajaga (VIDEO)

Premda su domaći bardovi ljubavnih pjesama pisali u najboljoj tradiciji od trubadurske do bitničke poezije, njihovi stihovi ponekad su dodirivali onostrano.

FOTO: SINIŠA PAŠALIĆ/RINGIER

Boravili su u svijetu anđela i demona, baš kao još jedan slavni rok poeta, Bora Đorđević.

Bora je svoju najbolju pjesmu “Pogledaj dom svoj anđele” napisao u maniru angeološke poezije pjesnika kao što su Džon Milton, Vilijam Blejk, Persi Biš Šeli ili Tomas Vulf, čiji roman ima isti naziv. Borini anđeli su anđeli osvete, koji se bore za duše poniženih i napaćenih u realnom životu.

Kod Balaševića britva i brojanica, kod Bore mač i krst, simboli su vitezova vjere o kojima piše filozof Seren Kjerkegor u knjizi “Djela ljubavi”. Oni su pjevali o onima koji su branili slobodu pjesmama i oružjem, koji su na posljednji sud, pred Boga, došli čiste duše.

Dugogodišnji saradnik Bore Đorđevića, jedan od najuticajnijih rok pjesnika osamdesetih godina na ovim prostorima, bio je Momčilo Bajagić Bajaga.

U nekim od njegovih pjesama, posebno s albuma “Jahači magle”, osjećao se uticaj psihodeličnih rok bendova, od “Dorsa” i “Led Cepelina” do “Pink Flojda”, kao i teoretičara “esid” kulture Vilijama Barouza i Timoti Lirija. Pjesma “Bam, bam, bam” neobična je brzalica, gdje se stihovi koriste kao u nekakvoj vrsti mantre koja treba da posluži kao neka vrsta bjekstva iz represivne stvarnosti. Vilijam Barouz ima čitav niz romana u kojima se pojavljuje “svemirska policija” – od “Meke mašine”, preko “Karta koja je eksplodirala” do “Nove ekspres”.

Barouz, homoseksualac, narkoman i ezoterik, smatrao je da će zemlja u bliskoj budućnosti biti naseljena čudnim vanzemaljcima, dok će ljudskim društvom vladati svemirska policija misli, perverzni doktori i zli kriminalci; a konačna propast ljudskog roda prijeti od fatalnog verbalnog virusa koji uništava smislenost jezika i misli. Ono što ostane poslije virusa je potpuno nova slika stvarnosti u kojoj ljudi postaju tehno demoni.

Liri je bio mesija sintetičke droge LSD i njen prorok, koji je napisao veliki broj knjiga o širenju ljudske svijesti i susretu s vanzemaljskim entitetima. Inspirisan svakako antiutopijskim romanom Džordža Orvela “1984”, a možda i Berouzom i Lirijem, o kojima je svakako u to vrijeme mogao čuti od Radovana Hiršla, Bajaga je mnogo prije Dejvida Ajka ili Stuarta Sverdlova pjevao o zavjeri Matriksa. Iako su mnogi rok kritičari smatrali da je ovo dječija pjesmica, ili prosto besmislica, radi se o prvoklasnoj okultnoj priči. Srebrni metak namijenjen je demonskim vampirima, bićima noći personalizovanim u agente svemirske policije.

Motiv je pozajmljen iz pesme “Jahači oluje” Džima Morisona.

Rokerska hipi mladost, putovanja na Tajland, bitlsovska estetika opjevana u numeri “samo nam je ljubav potrebna”, kod Bajage su se mogle “čuti” na ranim albumima. U zrelim godinama Bajaga je postao jedan iz redova angeoloških pjesnika sa ovih prostora.

Andjeoska poetika može se osjetiti u njegovim pjesmama “Iza nas” (U donjem gradu kod brda za razmišljanje, prolećni vetar umiva tvoje obraze, Ničeg se više, ničeg se više ne sećam, od toga trena na zemlju retko navraćam), “Plavi safir” (Daj da te pratim i da budem sena da ne budeš usamljena kad po vodi budeš hodala), “Strah od vozova” (Dan je izgoreo u trenu kao fleš, plamenom belog usijanja, oblaci napadaju horizont poslednji put iz očajanja…Vraćao sam se sa vrha svetova, višim od najviših soprana, tražio sam princezu istinu na kraju modrog okeana) ili možda najjasnije u pjesmi “Ako treba da je kraj”.