Kultura

Rječnik balkanske mitologije (22): Stribog

Stribog (stsl. Стрибогъ) je božanstvo u slovenskoj mitologiji.

FOTO: WIKIPEDIA

On je bog rijeka i potoka koji su nabujali od kiše, bog je vazdušnih i vodenih strujanja. Svi vjetrovi smatrani su njegovim unucima.

Najčešće se spominje kod Istočnih Slovena. Bog je zime, mraza i leda koji donose bure, jake vjetrove i nevrijeme. Takođe, njegova poznata imena su: Podaga, Pogoda i Podzvižd.

Najranije ga pominje Nestorova hronika, koja je dobila naziv po monahu Nestoru, iako se u stvari naziva Istorija minulih ljeta. Njegova kultna drvena statua pominje se među kipovima koji su stajali na brijegu u Kijevu, gdje su pronađene i statue Peruna, Horsa i Mokoša.

U drugim spisima pominju se Stribogovi unuci kako “duvaju s mora strijelama” i pružaju pomoć u nevolji onima koji vjeruju u Striboga.

Početkom 20. vijeka, Veselin Čajkanović je predstavio lik boga vjetra tumačenjem Vukovih poslovica u kojima se pominje i Ćorava Anđelija. On zaključuje da je to “ime demona vjetra koji je bez jednog oka”, i da je “u staroj srpskoj religiji postojalo jedno božanstvo koje se manifestovalo u oluji i vjetru, i koje je bilo slijepo na jedno oko”. Hrišćanski svetac Stevan takođe je bio slijep, u srpskom narodu svetkuje se kao “Vjetroviti”. Sjećanje na ovo božanstvo predstavlja ponegdje očuvan srpski praznik “Vojvoda vjetrova”. Čajkanović dokazuje da se vjetrovi personifikuju, da ima dobrih, ali i zlih vjetrova, gdje se po narodnom predanju “po pravilu uvijek zamišljaju u ljudskom obliku”.

Sveti Sava, svetitelj na koga su prešle funkcije bogova, jednom prilikom se javlja iz oblaka čovjeku koji ga moli za pomoć. Sve ovo podsjeća na Striboga i njegove “unuke”, vjetrove koji su spremni pomoći ljudima.

U srpskoj epskoj poeziji se pominje i “devet Jugovića” i deseti “stari Jug Bogdan”; to predstavlja neobičnu simboliku. Za ove junake se zna da nisu istorijski junaci, iako su u pjesmama predstavljeni kao takvi. Postoji teorija da su braća Jugovići u stvari vjetrovi, kojih ima devet ili deset, zavisno da li se broji stari Jug Bogdan da li kao najstariji vjetar “dat od boga” (Bog-dan). Takođe, jugo je slovensko ime vjetra koji duva tokom hladnog dijela godine i koji traje najčešće devet dana.

Podaga i Pogoda su rijetka imena pod kojim bi se mogao kriti Stribog. Pogoda je ime “boga vremena”, a za nevrijeme Srbi kažu nepogoda. Ovo ime je krajem XV vijeka zabilježio poljski hroničar Jan Đugoš, krakovski arhiepiskop, koji je proučavao vjeru neznabožačkih Slovena. Zamišljan je kao sijedi starac koji drži rog u rukama kojim budi vjetrove, svoje unuke.

Životinja koja je simbolizovala Striboga je orao.

(Nastaviće se)