Kultura

Rok Partenon (22): Pop mitologija

Lucidna Jungova razmišljanja iz dnevnika "Sjećanja, snovi i refleksije", o mističnom smislu ljudske potrebe za mitovima, poentira njegova prognoza da će se u XX vijeku stvoriti osnove za formulisanje sasvim nove religije.

FOTO: JORGE ZAPATA/EPA

Švajcarski psiholog nije ni slutio da će se ta prognoza ostvariti baš toliko brzo, te da će se na pijedestalu nove teogonije naći jedan besmislen bog zvani novac.

Tokom duhovne promjene koja se desila krajem devetnaestog i početkom dvadesetog vijeka, bog Novac je u sebe apsorbovao sve vrijednosti dotadašnjeg svijeta ljudi i postao neizmjerno moćan. Ta stabilna apstraktna jedinica, supstitut svih vrijednosti, za kratak vremenski period od svega stotinak godina, potpuno je preobrazila lice zemlje. Stvoreni su tehnološki sistemi u okvirima kojih su se ljudi postupno navikavali na novac kao na drogu i bez koga bi njihov život postao besmislen.

Drušva koja su bila naklonjenija novom bogu, brže su prosperirala od drugih i na taj način ostvarivala dominaciju na svim poljima – od duhovnih do materijalnih. Bitno je reći da je bog Novac uvijek favorizovao mase na uštrb elite, koja je ranije vladala svijetom. Sve što je bilo masovne prirode bolje se prodavalo i stvaralo je više novca. Popularnost je stoga postala jedna od fundamentalnih kategorija nove religije, jer je uspješnost nekog čovjeka, firme ili proizvoda bila baza na osnovu koje će se kreirati novi mitovi, mitovi masa, naroda, populusa.

Popularna umjetnost krajem pedesetih godina dvadesetog vijeka, jednostavno naslovljena kao Pop Art, povinovala se zakonima novog boga zvanog novac na paradoksalan način. Pop artisti su u isto vrijeme slavili religiju novca i opovrgavali je imajući ironijsku distancu prema permisivnom društvu. Karikiranje proizvoda potrošačkog društva uskoro je i samo postalo vrlo unosan posao. Najpopularniji predstavnici Pop Arta vrlo brzo su postali svjesni religije novca i odano su prionuli na zadatak kreiranja novih mitova u slavu tog apstraktnog gospodara.

Nova mitologija sačinjena je isključivo od popularnih ljudi i njihovih proizvoda, takođe popularnih, koji su to postali zahvaljujući genijalnom pronalasku medija. Reklamiranjem preko svima dostupnih medija mnogi proizvodi postali su opšte poznati širom svijeta. Bilo da su to glumci kao Merlin Monro, pjevači kao Elvis Prisli ili proizvodi kao Koka Kola, ikone nove mitologije morali su da dobiju legitimitet.

Djelo Endija Vorhola, američkog Pop Art umjetnika, baziralo se isključivo na prepoznavanju već postojećih ikona i njihovom umjetničkom oblikovanju. Tako je Vorhol u suštini radio potpuno identičnu stvar kakvu je radio na primjer jedan Eshil, stvarajući mit o Orestu, ili jedan Pavle stvarajući mit o Isusu, jer je već u svom prvom periodu naslikao sliku svog boga, a to su bile novčanice od jednog dolara.

Vorholovi radovi, kao i radovi drugih Pop Art umjetnika, kruže Evropom, upoznajući svijet sa religijom koja još nije dobila ime, ali koja ima svog boga i svoje mitove, a njeni mitotvorci se već slave poput apostola. No i dalje ostaje otvoreno pitanje da li su pop artisti istinski vjernici ili su heretici religije novca.

Paradoksalno, kao i uvijek, heretici su u stvari najbolji mitotvorci.

(Nastaviće se)