Magazin

Magična moć minerala, biljaka i moderne medicine (94): Sportske povrede

Na samom početku je potrebno definisati šta su to sportske povrede. Riječ je o povredama mišićno-koštanog sistema koje se javljaju kao posljedica trenažnih procesa, takmičenja ili bilo kojih drugih vidova sportskih aktivnosti.

FOTO: ROBERT GHEMENT/EPA

Razlozi zbog kojih ove povrede nastaju najčešće obuhvataju nepravilnu tehniku i obim pokreta, odsustvo zagrijavanja, pretreniranost ili hronični zamor odnosno neodgovarajući oporavak.

Osim toga, neophodno je istaći vrlo važan podatak koji se u našim sportsko-medicinskim krugovima i široj javnosti vrlo često zaboravlja: u osnovi svih pomenutih razloga zbog kojih se sportske povrede javljaju je zanemarivanje uloge sportskog ljekara odnosno sportskog fiziologa u medicinskom timu. Oni po vokaciji predstavljaju stručnjake čiji su glavni zadaci upravo preveniranje povreda, praćenje zdravstevnog stanja sportiste i njegovih funkcionalnih sportskih performansi, kreiranje pravilnih obrazaca ishrane i suplementacije, te vođenje oporavka sportista. Samo u usaglašenoj aktivnosti svih članova sportsko-medinskog tima procesi prevencije, dijagnoze i terapije sportskih povreda su svrsishodni i uspješni.

Sportske povrede se javljaju i kod djece i odraslih, kod profesionalnih sportista oba pola i u posljednje vrijeme sve češće kod rekreativaca. Ipak, najzastupljenije su u periodu pune takmičarske zrelosti profesionalnih sportista, tj. od 20. do 30. godine života.

Postoji veliki broj sportskih povreda, kao i načina njihove klasifikacije. Prema vremenu nastanka, sportske povrede se uobičajeno dijele na akutne i hronične. Mehanizam nastanka akutnih povreda obuhvata trenutno dejstvo snažne sile (pokret ili kontakt) koje prevazilazi kapacitete mišićno-vezivnog sistema i uzrokuje oštećenja prije svega mekih tkiva (mišići, ligamenti, tetive). Na ovaj način nastaju istegnuća i djelimične i potpune rupture. Hronične sportske povrede nastaju usljed preopterećenja, tj. kao posljedica dejstva sile prilikom kontinuiranog ponavljanja pokreta koji su specifični za određeni tip sporta. To su najčešće razne povrede ligamenata koljena, upale tetiva (tendinitisi), upale pripoja tetiva za kost (entezitisi). Osim toga, ovdje se ubrajaju upale burze, sluzne kese (burzitisi) i tzv. stres prelomi, koji nastaju usljed ponavljanog mehaničkog stresa na pojedine kosti.

Prevencija akutnih sportskih povreda podrazumijeva vježbe unapređenja propriocepcije, pravilno doziran trening uz adekvatno zagrijavanje i istezanje. Individualno prilagođena ishrana i suplementacija značajno utiču na prevenciju tako što održavaju i pospješuju kvalitetnu strukturu mekih tkiva. Kada je riječ o hroničnim povredama, mjere prevencije uz prethodno pomenute obuhvataju i izbjegavanje pokreta koji uzrokuje traumu odnosno mikro-oštećenja, nošenje zaštitinih bandaža i slično.

Najčešće sportske povrede se mogu klasifikovati prema dijelu lokomotornog sistema koji je oštećen:

1. povrede skočnog zgloba – istegnuće, uganuće, ruptura ligamenata, nestabilnost zgloba;

2. povrede koljena – totalna i parcijalna ruptura LCA (prednja ukrštena veza koljena), ruptura meniskusa, povrede kolateralnih ligamenata;

3. povreda ramena – iščašenje ramena, povreda rotatorne manžetne;

4. tzv. teniski lakat;

5. povrede mišića – ruptura mišića, kontuzije i distenzije mišića.

Terapija sportskih povreda zavisi od brojnih faktora i treba biti individualno kreirana. Kod akutnih povreda primjenjuje se standardni RICE protokol: Rest – mirovanje, Ice – postavljanje leda na povrijeđeni dio tijela, C – kompresija i postavljanje fiksacionog zavoja i Elevation – elevacija i podizanje eksremiteta.

Hronične i povrede ozbiljnijeg karaktera se u skladu s preporukom sportskog ljekara mogu prema indikaciji tretirati: nošenjem ortoza ili gipsa, operativnim zahvatom i, naravno, metodama fizikalne terapije (masaža, kineziterapija, laseroterapije, elektroterapija, termoterapija i hidroterapija). Osim pomenutih procedura, u novije vrijeme se sve češće koristi i PRP terapija – upotreba plazme bogate trombocitima (PRP, Platelets Rich Plasma), koja sadrži faktore rasta i druge supstance koje učestvuju u liječenju i obnavljanju oštećenog tkiva.

Dr Vladimir Jakovljević, dekan Fakulteta medicinskih nauka u Kragujevcu

(Nastaviće se)